مسأله 1570. اگر انسان در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام داده یا نه، مثلاً شک کند که حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول کاری باشد که بین آن کار و کار قبلی، ترتیب شرعی است (طوری که چنانچه آن کار قبلی را عمداً ترک کرده باشد، شرعاً نباید مشغول این کار شود)، به شک خود اعتنا نکند (این شک، شک بعد از محل است). بنابراین، اگر نمازگزار در حال خواندن سوره، شک کند حمد را خوانده یا نه، در این حال به شکّش اعتنا نمی‌‌کند و در مورد این حکم، فرقی نیست که عمل بعد، جزء واجب یا مستحب یا مقدّمه باشد؛
امّا اگر نمازگزار وارد عمل بعد نشده (و به اصطلاح در محلّ است)، باید آنچه را که در انجام آن شک کرده، به‌جا آورد؛ مثلاً اگر شک کند که حمد را خوانده یا نه، در حالی که هنوز مشغول خواندن سوره نشده است، باید حمد را بخواند.
همچنین، اگر وارد عمل بعد شده، ولی بین عمل بعد و جزء مشکوک قبلی، ترتیب شرعی نیست، باید آنچه را که در انجام آن شک کرده به‌جا آورد، مثلاً اگر در سجده مشغول گفتن ذکر شریف صلوات است و شک می‌‌کند که ذکر واجب سجده را گفته یا نه، باید به شکّش اعتنا کرده و ذکر واجب سجده را بگوید، زیرا در سجده مستحب است قبل یا بعد از ذکر واجب سجده، صلوات بفرستد و بین ذکر سجده و صلوات، ترتیب شرعی نیست.
آنچه در این مسأله ذکر شد، در همۀ نمازها جاری است و شامل نماز واجب و نماز مستحب، نماز ادا و نماز قضا، نماز یومیّه و نماز آیات و مانند آن می‌‌شود.
مسأله 1571. کسی که در گفتن تکبیرة الاحرام شک دارد در حالی که مشغول گفتن «أَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیٖم» یا خواندن قرائت است، نباید به شکّ خود اعتنا نماید.
مسأله 1572. اگر هنگام قرائت حمد و سوره در بین خواندن آیه‌ای شک کند که آیۀ قبل را خوانده یا نه، یا وقتى که آخر آیه را میخواند شک کند که اوّل آن را خوانده یا نه، به شکّ خود اعتنا نکند.
مسأله 1573. اگر نمازگزار در حال رفتن به سمت رکوع شک نماید که حمد و سوره یا سورۀ تنها را خوانده یا نه، به شکّش اعتنا نکند. همچنین، اگر در حال خواندن قنوت در رکعت دوّم شک نماید حمد و سوره یا سوره را خوانده یا نه، به شکّ خود اعتنا ننماید.
مسأله 1574. اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهاى واجب آن، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه، باید به شکّ خود اعتنا نکند.[1]
مسأله 1575. اگر نمازگزار در حالی که به سمت سجده می‌رود شک کند که رکوع کرده یا نه، باید به شکّ خود اعتنا نکند. همچنین اگر در حالی که به سمت سجده می‌رود شک کند که بعد از رکوع ایستاده یا نه، به شکّ خود اعتنا نکند.[2]
مسأله 1576. اگر نمازگزار شک کند یک سجده انجام داده یا دو سجده، در صورتی که در محل است و وارد عمل بعد نشده، باید یک سجدۀ دیگر انجام دهد؛
امّا اگر شک، بعد از وارد شدن در عمل بعد باشد و بین عمل بعد و جزء مشکوک قبلی، ترتیب شرعی باشد، مثل اینکه مشغول خواندن تشهّد شده است یا در حال برخاستن برای رکعت بعد است، در این صورت به شکّ خود اعتنا نکند و نماز را ادامه دهد.
مسأله 1577. اگر در حال برخاستن شک کند که سجده یا تشهّد را به‌جا آورده یا نه، باید به شکّ خود اعتنا نکند.
مسأله 1578. اگر نمازگزار در حالی که مشغول گفتن صلوات تشهّد است، در گفتن یا نگفتن شهادتین تشهّد شک کند، به شکّ خود اعتنا نکند. همچنین، اگر در حالی که مشغول گفتن سلام است، در خواندن یا نخواندن تشهّد یا قسمتی از آن شک کند، به شک خویش اعتنا ننماید.
مسأله 1579. اگر نمازگزار شک کند که سلام نماز را گفته یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده، یا عملی که با نماز سازگاری ندارد انجام داده، باید به شکّ خود اعتنا نکند و اگر قبل از اینها شک کند، باید سلام را بگوید و اگر بعد از تمام شدن سلام، شک کند که سلام را درست گفته یا نه، به شکّ خود اعتنا نکند، هرچند مشغول عمل دیگری نشده باشد.
مسأله 1580. اگر نمازگزار در بین نماز شک در نیّت نماز کند، چنانچه می‌داند فعلاً نیّت نماز دارد و شکّ او نسبت به اجزای قبلی است، به شکّ خود اعتنا نکرده و نمازش را ادامه دهد. به عنوان مثال، کسی که شک در نیّت نماز صبح کرده، در حالی که در رکوع است و می‌داند رکوع را به نیّت نماز صبح انجام داده است، در این حال نمازش را ادامه داده و صحیح است.
مسأله 1581. کسى که نشسته یا خوابیده نماز میخواند، اگر موقعى که حمد یا تسبیحات میخواند شک کند که سجده یا تشهّد را به‌جا آورده یا نه، باید به شکّ خود اعتنا نکند و اگر پیش از آنکه مشغول حمد یا تسبیحات شود، شک کند که سجده یا تشهّد را به‌جا آورده یا نه، باید به‌جا آورد.
مسأله 1582. اگر فرد نمازگزار شک کند که یکى از رکن­هاى نماز را به‌جا آورده یا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده، باید آن را به‌جا آورد؛ مثلاً اگر پیش از خواندن تشهّد شک کند که دو سجده را به‌جا آورده یا نه، باید به‌جا آورد و چنانچه بعد یادش بیاید که آن رکن را به‌جا آورده، چون رکن زیاد شده، نمازش - بنابر احتیاط لازم - باطل است.
مسأله 1583. اگر فرد شک کند عملى را که رکن نیست به‌جا آورده یا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده، باید آن رابجا آورد؛ مثلاً اگر پیش از خواندن سوره شک کند که حمد را خوانده یا نه، باید حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید که آن را به‌جا آورده بود، چون رکن زیاد نشده، نمازش صحیح است.
مسأله 1584. اگر فرد شک کند که رکنی را به‌جا آورده یا نه، چنانچه مشغول کاری که بعد از آن است شده باشد، باید به شکّ خود اعتنا نکند؛ مثلاً مشغول تشهّد است و شک می‌‌کند که دو سجده را به‌جا آورده یا نه و چنانچه بعداً یادش بیاید که آن رکن را به‌جا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده، باید آن را و آنچه بعد از آن است را به‌جا آورد؛ ولی اگر مشغول رکن بعد شده، نمازش بنابر احتیاط لازم باطل است.
به عنوان مثال، اگر قبل از رکوع رکعت بعد یادش بیاید که دو سجده را به‌جا نیاورده است، باید دو سجده و آنچه بعد از آن است را به‌جا آورد و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید، نمازش چنان که ذکر شد، باطل است.
مسأله 1585. اگر نمازگزار شک کند عملی را که رکن نیست به‌جا آورده یا نه، چنانچه مشغول کاری که بعد از آن است شده باشد، به شکّ خود اعتنا نکند، مثلاً موقعی که مشغول خواندن سوره است، شک کند که حمد را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند و اگر بعد یادش بیاید که آن را به‌جا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده، باید آن را و آن چه بعد از آن است را به‌جا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده، نمازش صحیح است.
بنابراین، اگر نمازگزار مثلاً در قنوت نماز واجب، یادش بیاید که حمد را نخوانده، باید حمد و سوره[3] را بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید، نمازش صحیح است.