کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
احکام سلام کردن و جواب سلام دادن در نماز و غیر نماز ←
→ مبطل پنجم: برگشتن و انحراف بدون عذر از قبله
مبطل ششم: تکلّم و سخن گفتن عمدی
مسأله 1498. اگر نمازگزار عمداً در نماز سخنی گفته و حرفی بزند، آن حرف دو صورت دارد:
صورت اوّل: دو حرف یا بیشتر داشته باشد؛ در این صورت - هرچند بنابر احتیاط واجب، حرفی که میزند معنا نداشته باشد - نمازباطل میشود.
صورت دوّم: یک حرفی باشد؛ در این صورت باز هم در دو مورد نماز باطل است:
الف. آن حرف در لغت یا امثال آن معنا داشته باشد؛ مثل «قِ» که در زبان عربی به معنای «نگهداری کن» است.
ب. آن حرف بیمعنا باشد، امّا برای معنایی به کار رود، مثلاً کسی در بین نماز خواندن نمازگزار از وی حرف دوّم الفبا را سؤال کند و او در جواب تنها بگوید «ب».
ولی اگر یک حرفی که گفته، هیچ معنایی را نرساند، نماز باطل نمیشود.[1]
مسأله 1499. اگر نمازگزار سهواً کلمهای بگوید که یک حرف یا بیشتر دارد، هرچند آن کلمه معنا داشته باشد، نمازش باطل نمیشود؛ ولی بنابر احتیاط، لازم است بعد از نماز سجدۀ سهو بهجا آورد، که توضیح آن بعداً ذکر میشود.
مسأله 1500. سرفه کردن، تَنَحْنُح و آروغ زدن در نماز اشکال ندارد و احتیاط لازم آن است که فرد در نماز به اختیار خود، «آه» نکشد و ناله نکند و امّا گفتن کلمه «آخ» و «آه» و مانند اینها، اگر عمدی باشد، نماز را باطل میکند؛ البتّه، اگر نمازگزار در مقام شکوه به پیشگاه خداوند متعال یا مناجات بگوید: «آهْ مِنْ ذُنُوبی» یا «آهْ مِنْ نارِ جَهَنَّم»[2] یا تنها «آه» بگوید یا «آه» بکشد یا ناله نماید، اشکال ندارد.
مسأله 1501. اگر انسان کلمهای مثل «اَللّهُ أَکْبَر» یا «سُبْحانَ اللّه» را به قصد ذکر و به نیّت قربت بگوید و در موقع گفتن آن، صدا را بلند کند، به قصد اینکه چیزی را به دیگری بفهماند، اشکال ندارد.[3]
همین طور، اگر کلمهای را به قصد ذکر و به نیّت قربت بهطور معمول بگوید، هرچند بداند که این کار سبب میشود که کسی متوجّه مطلبی شود، مانعی ندارد.
مسأله 1502. اگر فرد کلمهای مثل «اللّهُ أَکْبَر» یا «سُبْحانَ اللّه» را بدین جهت که چیزی به کسی بفهماند به قصد ذکر بگوید و انگیزهاش در گفتن اصلِ ذکر، متوجّه کردن دیگری باشد، باز هم نمازش صحیح است.
شایان ذکر است، این مطلب در مورد ذکر مطلق میباشد، ولی در اذکار واجب یا مستحب نماز، اگر انگیزهاش اعلام به دیگران باشد لازم است در این اعلام، قصد قربت داشته باشد و بدون قصد قربت ذکر واجب یا مستحب محقّق نمیشود.
مسأله 1503. اگر نمازگزار در گفتن عبارت «اللّهُ أَکْبَر»، «یا اللّه» و مانند آن برای فهماندن مطلبی به دیگران، اصلاً قصد ذکر نکند به گونهای که لفظ را در معنای دیگری غیر معنای اصلیش استعمال کند یا قصد هر دو امر را بکند، طوری که کلمه را در هر دو معنا به کار برده باشد، نمازش باطل میشود؛ مگر اینکه جاهل قاصر و در غیر تکبیرة الاحرام باشد.[4]
مسأله 1504. خواندن قرآن در نماز، غیر از چهار آیهای که سجدۀ واجب دارد، اشکال ندارد، و حکم خواندن آن چهار آیه، در نماز واجب، در مسائل «1425 و 1426» ذکر شد و حکم خواندن آن در نماز مستحبی در مسألۀ «2099» ذکر میشود.
مسأله 1505. دعا کردن در نماز اشکال ندارد؛[5] ولی احتیاط مستحب است انسان به غیر عربی دعا نکند.
مسأله 1506. اگر فرد قسمتی از حمد و سوره و ذکرهای نماز را عمداً یا احتیاطاً چند مرتبه بگوید، اشکال ندارد.[6]
صورت اوّل: دو حرف یا بیشتر داشته باشد؛ در این صورت - هرچند بنابر احتیاط واجب، حرفی که میزند معنا نداشته باشد - نمازباطل میشود.
صورت دوّم: یک حرفی باشد؛ در این صورت باز هم در دو مورد نماز باطل است:
الف. آن حرف در لغت یا امثال آن معنا داشته باشد؛ مثل «قِ» که در زبان عربی به معنای «نگهداری کن» است.
ب. آن حرف بیمعنا باشد، امّا برای معنایی به کار رود، مثلاً کسی در بین نماز خواندن نمازگزار از وی حرف دوّم الفبا را سؤال کند و او در جواب تنها بگوید «ب».
ولی اگر یک حرفی که گفته، هیچ معنایی را نرساند، نماز باطل نمیشود.[1]
مسأله 1499. اگر نمازگزار سهواً کلمهای بگوید که یک حرف یا بیشتر دارد، هرچند آن کلمه معنا داشته باشد، نمازش باطل نمیشود؛ ولی بنابر احتیاط، لازم است بعد از نماز سجدۀ سهو بهجا آورد، که توضیح آن بعداً ذکر میشود.
مسأله 1500. سرفه کردن، تَنَحْنُح و آروغ زدن در نماز اشکال ندارد و احتیاط لازم آن است که فرد در نماز به اختیار خود، «آه» نکشد و ناله نکند و امّا گفتن کلمه «آخ» و «آه» و مانند اینها، اگر عمدی باشد، نماز را باطل میکند؛ البتّه، اگر نمازگزار در مقام شکوه به پیشگاه خداوند متعال یا مناجات بگوید: «آهْ مِنْ ذُنُوبی» یا «آهْ مِنْ نارِ جَهَنَّم»[2] یا تنها «آه» بگوید یا «آه» بکشد یا ناله نماید، اشکال ندارد.
مسأله 1501. اگر انسان کلمهای مثل «اَللّهُ أَکْبَر» یا «سُبْحانَ اللّه» را به قصد ذکر و به نیّت قربت بگوید و در موقع گفتن آن، صدا را بلند کند، به قصد اینکه چیزی را به دیگری بفهماند، اشکال ندارد.[3]
همین طور، اگر کلمهای را به قصد ذکر و به نیّت قربت بهطور معمول بگوید، هرچند بداند که این کار سبب میشود که کسی متوجّه مطلبی شود، مانعی ندارد.
مسأله 1502. اگر فرد کلمهای مثل «اللّهُ أَکْبَر» یا «سُبْحانَ اللّه» را بدین جهت که چیزی به کسی بفهماند به قصد ذکر بگوید و انگیزهاش در گفتن اصلِ ذکر، متوجّه کردن دیگری باشد، باز هم نمازش صحیح است.
شایان ذکر است، این مطلب در مورد ذکر مطلق میباشد، ولی در اذکار واجب یا مستحب نماز، اگر انگیزهاش اعلام به دیگران باشد لازم است در این اعلام، قصد قربت داشته باشد و بدون قصد قربت ذکر واجب یا مستحب محقّق نمیشود.
مسأله 1503. اگر نمازگزار در گفتن عبارت «اللّهُ أَکْبَر»، «یا اللّه» و مانند آن برای فهماندن مطلبی به دیگران، اصلاً قصد ذکر نکند به گونهای که لفظ را در معنای دیگری غیر معنای اصلیش استعمال کند یا قصد هر دو امر را بکند، طوری که کلمه را در هر دو معنا به کار برده باشد، نمازش باطل میشود؛ مگر اینکه جاهل قاصر و در غیر تکبیرة الاحرام باشد.[4]
مسأله 1504. خواندن قرآن در نماز، غیر از چهار آیهای که سجدۀ واجب دارد، اشکال ندارد، و حکم خواندن آن چهار آیه، در نماز واجب، در مسائل «1425 و 1426» ذکر شد و حکم خواندن آن در نماز مستحبی در مسألۀ «2099» ذکر میشود.
مسأله 1505. دعا کردن در نماز اشکال ندارد؛[5] ولی احتیاط مستحب است انسان به غیر عربی دعا نکند.
مسأله 1506. اگر فرد قسمتی از حمد و سوره و ذکرهای نماز را عمداً یا احتیاطاً چند مرتبه بگوید، اشکال ندارد.[6]
[1]. در مواردی که سخن گفتن عمدی مبطل نماز محسوب میشود، اگر از روی اکراه یا اضطرار واقع شود، چنانچه صورت نماز از بین نرود، بطلان نماز بنابر احتیاط واجب میباشد.
[2]. یعنی «آه از گناهانم» یا «آه از آتش جهنّم».
[3]. در این مورد، نمازگزار در اصل گفتن ذکر، قصد قربت دارد، ولی در بلند کردن صدا، قصد قربت ندارد و انگیزهاش فهماندن مطلبی به دیگری است.
[4]. به عنوان مثال، نمازگزاری که در حال نماز متوجّه شده خطری متوجّه بچّه است، چنانچه بدون قصد ذکر، عبارت «اللّهُ أَکْبَر» را در معنای «بچّه را بگیرید» استفاده نماید یا آنکه با گفتن «اللّهُ أَکْبَر» آن را برای دو معنا «خدا بزرگتر است و بچّه را بگیرید» به کار برد که در این صورت، نماز باطل میشود؛ مگر آنکه جاهل قاصر باشد.
[5]. البتّه، دعا کردن نباید طوری باشد که موالات معتبر در قرائت یا اذکار واجب نماز را که در مسألۀ «1454» ذکر شد، به هم بزند.
[6]. حکم فوق شامل تکرار شهادتین در تشهّد نماز نیز میشود؛ و حکم تکرار سلام نماز در مسألهٔ «1442» ذکر شد.