کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
مستحبات و مکروهات قرائت نماز ←
→ احکام قرائت رکعت اوّل و دوّم
احکام قرائت رکعت سوّم و چهارم
مسأله 1295. نمازگزار در رکعت سوّم و چهارم نماز میتواند فقط یک حمد بخواند یا یک مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنی یک مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ وَلا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَاللّهُ أَکْبَرُ» و بهتر آن است که سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید.
شایان ذکر است، انسان میتواند در یک رکعت، حمد و در رکعت دیگر، تسبیحات اربعه بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات اربعه بخواند؛ ولی مستحب بودن دو بار گفتن تسبیحات اربعه ثابت نیست و اگر بخواهد آن را دو بار بگوید، چنانچه در دفعۀ دوّم به عنوان ذکر مطلق بگوید، مانعی ندارد.
مسأله 1296. در تنگی وقت، انسان باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید و اگر به مقدار آن هم وقت ندارد، کافی است یک مرتبه «سُبْحانَ اللّهِ» بگوید.
مسأله 1297. بر مرد و زن بنابر احتیاط، واجب است در رکعت سوّم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات اربعه را آهسته بخوانند - چه در نماز ظهر و عصر و چه مغرب و عشاء - و چنانچه آن را از روی عمد یا فراموشی یا ندانستن مسأله بلند بخوانند، حکم آن همانند حکم حمد و سوره است که قبلاً ذکر شد.
مسأله 1298. اگر در رکعت سوّم و چهارم، حمد بخواند، واجب نیست «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ» آن را هم آهسته بگوید؛ مگر آنکه مأموم در نماز جماعت باشد که در این صورت، باید حمد را آهسته بخواند و احتیاط واجب آن است که «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ» را هم آهسته بگوید.
مسأله 1299. کسی که نمیتواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد بخواند.
مسأله 1300. اگر نمازگزار در دو رکعت اوّل نماز به خیال اینکه دو رکعت آخر نماز است، تسبیحات اربعه بگوید، چنانچه قبل از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر بعد از رسیدن به حدّ رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.
مسأله 1301. اگر نمازگزار در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اوّل است حمد بخواند، یا در دو رکعت اوّل نماز با اینکه گمان میکرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه قبل از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.
مسأله 1302. اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم میخواست حمد بخواند، تسبیحات به زبانش آمد یا میخواست تسبیحات بخواند، حمد به زبانش آمد، چنانچه به کلّی خالی از قصد نماز بوده - حتّی در ضمیر ناخود آگاه - باید آن را رها کند و دوباره حمد، یا تسبیحات را بخواند؛ ولی اگر خالی از قصد نبوده، مثل آنکه عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده، میتواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.
مسأله 1303. کسی که عادت دارد در رکعت سوّم و چهارم، تسبیحات اربعه بخواند، اگر از عادت خود غفلت نماید و به قصد ادای وظیفه مشغول خواندن حمد شود، کافی است و لازم نیست دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.
مسأله 1304. در رکعت سوّم و چهارم، مستحب است فرد به تسبیحات اربعه، استغفار را اضافه نماید، مثلاً بعد از تسبیحات اربعه بگوید «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبّی وَأَتُوْبُ إِلَیْهِ» یا بگوید «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لی» و حکم آهسته یا بلند خواندن این استغفار مانند حکم مذکور در مسألهٔ «1297» است.
شایان ذکر است، اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم شک کند که حمد یا تسبیحات اربعه را گفته یا نه یا آنکه در مقدار آنچه خوانده شک دارد، مثلاً نمیداند تسبیحات اربعه را دو بار گفته یا سه بار، چنانچه مشغول گفتن استغفار نشده، باید حمد یا تسبیحات اربعه را بخواند و نسبت به شک در تعداد تسبیحات، بنا را بر عدد کمتر گذارده و تسبیحات را کامل نماید، یعنی در مثال بالا بنا را بر دو گذاشته و یک تسبیحات دیگر بگوید و اگر در حال گفتن استغفار یا بعد از گفتن استغفار و قبل از خم شدن برای رکوع یکی از شکهای ذکر شده پیش آید، همین حکم بنابر احتیاط واجب، جاری است.
مسأله 1305. اگر انسان در رکوع رکعت سوّم یا چهارم، یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را گفته یا نه یا آنکه شک در تعداد گفتن تسبیحات کند، به شک خود اعتنا نکند، هرچند به حدّ رکوع نرسیده باشد.
مسأله 1306. اگر نمازگزار هنگام خواندن حمد و سوره، یا خواندن تسبیحات اربعه، بیاختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود و سهواً یا بیاختیار، قسمتی از قرائت نماز را در همان حال بخواند، احتیاط مستحب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حرکت خوانده دوباره بخواند.
مستحبات و مکروهات قرائت نماز ←
→ احکام قرائت رکعت اوّل و دوّم
شایان ذکر است، انسان میتواند در یک رکعت، حمد و در رکعت دیگر، تسبیحات اربعه بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات اربعه بخواند؛ ولی مستحب بودن دو بار گفتن تسبیحات اربعه ثابت نیست و اگر بخواهد آن را دو بار بگوید، چنانچه در دفعۀ دوّم به عنوان ذکر مطلق بگوید، مانعی ندارد.
مسأله 1296. در تنگی وقت، انسان باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید و اگر به مقدار آن هم وقت ندارد، کافی است یک مرتبه «سُبْحانَ اللّهِ» بگوید.
مسأله 1297. بر مرد و زن بنابر احتیاط، واجب است در رکعت سوّم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات اربعه را آهسته بخوانند - چه در نماز ظهر و عصر و چه مغرب و عشاء - و چنانچه آن را از روی عمد یا فراموشی یا ندانستن مسأله بلند بخوانند، حکم آن همانند حکم حمد و سوره است که قبلاً ذکر شد.
مسأله 1298. اگر در رکعت سوّم و چهارم، حمد بخواند، واجب نیست «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ» آن را هم آهسته بگوید؛ مگر آنکه مأموم در نماز جماعت باشد که در این صورت، باید حمد را آهسته بخواند و احتیاط واجب آن است که «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ» را هم آهسته بگوید.
مسأله 1299. کسی که نمیتواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد بخواند.
مسأله 1300. اگر نمازگزار در دو رکعت اوّل نماز به خیال اینکه دو رکعت آخر نماز است، تسبیحات اربعه بگوید، چنانچه قبل از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر بعد از رسیدن به حدّ رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.
مسأله 1301. اگر نمازگزار در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اوّل است حمد بخواند، یا در دو رکعت اوّل نماز با اینکه گمان میکرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه قبل از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.
مسأله 1302. اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم میخواست حمد بخواند، تسبیحات به زبانش آمد یا میخواست تسبیحات بخواند، حمد به زبانش آمد، چنانچه به کلّی خالی از قصد نماز بوده - حتّی در ضمیر ناخود آگاه - باید آن را رها کند و دوباره حمد، یا تسبیحات را بخواند؛ ولی اگر خالی از قصد نبوده، مثل آنکه عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده، میتواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.
مسأله 1303. کسی که عادت دارد در رکعت سوّم و چهارم، تسبیحات اربعه بخواند، اگر از عادت خود غفلت نماید و به قصد ادای وظیفه مشغول خواندن حمد شود، کافی است و لازم نیست دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.
مسأله 1304. در رکعت سوّم و چهارم، مستحب است فرد به تسبیحات اربعه، استغفار را اضافه نماید، مثلاً بعد از تسبیحات اربعه بگوید «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبّی وَأَتُوْبُ إِلَیْهِ» یا بگوید «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لی» و حکم آهسته یا بلند خواندن این استغفار مانند حکم مذکور در مسألهٔ «1297» است.
شایان ذکر است، اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم شک کند که حمد یا تسبیحات اربعه را گفته یا نه یا آنکه در مقدار آنچه خوانده شک دارد، مثلاً نمیداند تسبیحات اربعه را دو بار گفته یا سه بار، چنانچه مشغول گفتن استغفار نشده، باید حمد یا تسبیحات اربعه را بخواند و نسبت به شک در تعداد تسبیحات، بنا را بر عدد کمتر گذارده و تسبیحات را کامل نماید، یعنی در مثال بالا بنا را بر دو گذاشته و یک تسبیحات دیگر بگوید و اگر در حال گفتن استغفار یا بعد از گفتن استغفار و قبل از خم شدن برای رکوع یکی از شکهای ذکر شده پیش آید، همین حکم بنابر احتیاط واجب، جاری است.
مسأله 1305. اگر انسان در رکوع رکعت سوّم یا چهارم، یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را گفته یا نه یا آنکه شک در تعداد گفتن تسبیحات کند، به شک خود اعتنا نکند، هرچند به حدّ رکوع نرسیده باشد.
مسأله 1306. اگر نمازگزار هنگام خواندن حمد و سوره، یا خواندن تسبیحات اربعه، بیاختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود و سهواً یا بیاختیار، قسمتی از قرائت نماز را در همان حال بخواند، احتیاط مستحب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حرکت خوانده دوباره بخواند.