کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
مقدّمۀ ورود به مسائل نماز ←
→ احکام دیگر اذان و اقامه
مستحبات اذان و اقامه
موارد ذیل، به عنوان مستحبات اذان و اقامه شمرده شده است.
مسأله 1214. مستحب است شخصی را که برای گفتن اذان اعلام معیّن می‌کنند، عادل و وقت‌شناس و صدایش بلند باشد و اذان را در جای بلند بگوید.
مسأله 1215. کسی که اذان دیگری را - که برای اعلام یا برای نماز جماعت می‌گوید - بشنود، مستحب است هر قسمتی را که میشنود، آهسته تکرار کرده و بگوید، که به این کار «حکایت اذان» گویند.
همچنین، حکایت اقامۀ فردی که برای نماز جماعت اقامه می‌گوید، مستحب است، امّا سزاوار است هنگامی که فردِ اقامه‌گو «قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ» می‌گوید، شنونده بگوید: «اللّهُمَّ أَقِمْها وَأَدِمْها وَاجْعَلْنی مِنْ خَیْرِ صالِحی أَهْلِها عَمَلاً» و مستحب بودن حکایت اذان یا اقامۀ فردی که فرادیٰ نماز می‌خواند، خالی از اشکال نیست، ولی حکایت آن رجاءً مانعی ندارد.
مسأله 1216. مستحب است کسی که صدای مؤذّن را میشنود که می‌گوید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِ» بگوید: «وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِ(صلی الله علیه وأله وسلم)أَکْتَفی بِهٰا عَنْ کُلِّ مَنْ أَبَیٰ وَجَحَدَ وَأُعیٖنُ بِهٰا مَنْ أَقَرَّ وَشَهِدَ».[1]
مسأله 1217. مستحب است انسان در موقع اذان گفتن، رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دو انگشت را در دو گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد و بین جملههای اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.
مسأله 1218. مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهستهتر بگوید و جملههای آن را به هم نچسباند؛ ولی به اندازهای که بین جملههای اذان فاصله می‌دهد، بین جملههای اقامه فاصله ندهد.
مسأله 1219. مستحب است فرد بین اذان و اقامه فاصله بیندازد به این صورت که یک قدم بردارد یا قدری بنشیند یا سجده کند یا ذکر بگوید مثلاً «سُبْحانَ اللّه» بگوید یا دعا بخواند یا قدری ساکت باشد یا حرفی بزند یا دو رکعت نماز بخواند؛ ولی حرف زدن بین اذان و اقامۀ نماز صبح، مستحب نیست.
مسأله 1220. اگر نمازگزار برای فاصله انداختن بین اذان و اقامه، سجده را انتخاب کند، مستحب است در سجده بگوید: «رَبِّ لَکَ سَجَدْتُ خٰاضِعاً خٰاشِعاً ذَلیٖلاً» یا بگوید «لٰا إِلٰهَ إِلّٰا أَنْتَ رَبّی، سَجَدْتُ لَکَ خٰاضِعاً خٰاشِعاً ذَلیٖلاً»؛[2]
اگر نشستن را انتخاب کند، مستحب است بگوید: «اللّٰهُمَّ اجْعَلْ قَلْبیٖ بٰارّاً وَرِزْقی دٰارّاً وَعَمَلی سارّاً وَاجْعَلْ لی عِنْدَ قَبْرِ نَبیِّکَ قَراراً وَمُسْتَقَرّاً»؛
اگر قدم برداشتن را انتخاب کند، بگوید: «بِاللّهِ أَسْتَفْتِحُ وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ أَسْتَنْجِحُ وَأَتَوَجَّهُ، اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْنی بِهِمْ وَجیٖهاً فِی الدُّنْیٰا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبیٖنَ».
نیز مستحب است بین اذان و اقامۀ نماز مغرب بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ لَیْلِکَ وَإِدْبَارِ نَهَارِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیٖحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحیٖمُ».
و بین اذان و اقامۀ نماز صبح بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ نَهَارِکَ وَإِدْبَارِ لَیْلِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحیٖمُ».
مسأله 1221. گفتن اذان و اقامۀ نماز برای بانوان مستحب مستقل است. بنابراین، نگفتن اذان و اقامه برای نماز در مورد بانوان موجب نمی‌شود نمازشان مرتبۀ عالی کمال را نداشته باشد؛
همچنین، برای بانوان جایز است از اذان، تنها اکتفا به گفتن تکبیر و شهادتین نمایند؛ بلکه اکتفا به گفتن شهادتین نیز جایز است و نیز برای بانوان جایز است در اقامه به گفتن «اللّهُ أَکْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ إِلّا اللّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ» اکتفا نمایند، هرچند بهتر آن است که اذان و اقامه را به‌طور کامل بگویند.
مسأله 1214. مستحب است شخصی را که برای گفتن اذان اعلام معیّن می‌کنند، عادل و وقت‌شناس و صدایش بلند باشد و اذان را در جای بلند بگوید.
مسأله 1215. کسی که اذان دیگری را - که برای اعلام یا برای نماز جماعت می‌گوید - بشنود، مستحب است هر قسمتی را که میشنود، آهسته تکرار کرده و بگوید، که به این کار «حکایت اذان» گویند.
همچنین، حکایت اقامۀ فردی که برای نماز جماعت اقامه می‌گوید، مستحب است، امّا سزاوار است هنگامی که فردِ اقامه‌گو «قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ» می‌گوید، شنونده بگوید: «اللّهُمَّ أَقِمْها وَأَدِمْها وَاجْعَلْنی مِنْ خَیْرِ صالِحی أَهْلِها عَمَلاً» و مستحب بودن حکایت اذان یا اقامۀ فردی که فرادیٰ نماز می‌خواند، خالی از اشکال نیست، ولی حکایت آن رجاءً مانعی ندارد.
مسأله 1216. مستحب است کسی که صدای مؤذّن را میشنود که می‌گوید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِ» بگوید: «وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِ(صلی الله علیه وأله وسلم)أَکْتَفی بِهٰا عَنْ کُلِّ مَنْ أَبَیٰ وَجَحَدَ وَأُعیٖنُ بِهٰا مَنْ أَقَرَّ وَشَهِدَ».[1]
مسأله 1217. مستحب است انسان در موقع اذان گفتن، رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دو انگشت را در دو گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد و بین جملههای اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.
مسأله 1218. مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهستهتر بگوید و جملههای آن را به هم نچسباند؛ ولی به اندازهای که بین جملههای اذان فاصله می‌دهد، بین جملههای اقامه فاصله ندهد.
مسأله 1219. مستحب است فرد بین اذان و اقامه فاصله بیندازد به این صورت که یک قدم بردارد یا قدری بنشیند یا سجده کند یا ذکر بگوید مثلاً «سُبْحانَ اللّه» بگوید یا دعا بخواند یا قدری ساکت باشد یا حرفی بزند یا دو رکعت نماز بخواند؛ ولی حرف زدن بین اذان و اقامۀ نماز صبح، مستحب نیست.
مسأله 1220. اگر نمازگزار برای فاصله انداختن بین اذان و اقامه، سجده را انتخاب کند، مستحب است در سجده بگوید: «رَبِّ لَکَ سَجَدْتُ خٰاضِعاً خٰاشِعاً ذَلیٖلاً» یا بگوید «لٰا إِلٰهَ إِلّٰا أَنْتَ رَبّی، سَجَدْتُ لَکَ خٰاضِعاً خٰاشِعاً ذَلیٖلاً»؛[2]
اگر نشستن را انتخاب کند، مستحب است بگوید: «اللّٰهُمَّ اجْعَلْ قَلْبیٖ بٰارّاً وَرِزْقی دٰارّاً وَعَمَلی سارّاً وَاجْعَلْ لی عِنْدَ قَبْرِ نَبیِّکَ قَراراً وَمُسْتَقَرّاً»؛
اگر قدم برداشتن را انتخاب کند، بگوید: «بِاللّهِ أَسْتَفْتِحُ وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ أَسْتَنْجِحُ وَأَتَوَجَّهُ، اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْنی بِهِمْ وَجیٖهاً فِی الدُّنْیٰا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبیٖنَ».
نیز مستحب است بین اذان و اقامۀ نماز مغرب بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ لَیْلِکَ وَإِدْبَارِ نَهَارِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیٖحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحیٖمُ».
و بین اذان و اقامۀ نماز صبح بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ نَهَارِکَ وَإِدْبَارِ لَیْلِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحیٖمُ».
مسأله 1221. گفتن اذان و اقامۀ نماز برای بانوان مستحب مستقل است. بنابراین، نگفتن اذان و اقامه برای نماز در مورد بانوان موجب نمی‌شود نمازشان مرتبۀ عالی کمال را نداشته باشد؛
همچنین، برای بانوان جایز است از اذان، تنها اکتفا به گفتن تکبیر و شهادتین نمایند؛ بلکه اکتفا به گفتن شهادتین نیز جایز است و نیز برای بانوان جایز است در اقامه به گفتن «اللّهُ أَکْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ إِلّا اللّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ» اکتفا نمایند، هرچند بهتر آن است که اذان و اقامه را به‌طور کامل بگویند.
[1]. مستحب است انسان در هنگام زوال (آغاز ظهر شرعی) بگوید: «سُبْحانَ اللَّهِ وَلٰا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَالْحَمْدُ لِلهِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَلَا وَلَداً وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً».
[2]. یا بگوید «لٰا إِلٰهَ إِلّٰا أَنْتَ رَبّی، سَجَدْتُ لَکَ خٰاضِعاً خٰاشِعاً».