کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
3. وقت نماز صبح ←
→ 1. وقت نماز ظهر و عصر
2. وقت نماز مغرب و عشاء
مسأله 957. وقت نماز مغرب، بنابر احتیاط واجب از زمانی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا میشود (حُمْرۀ مشرقیّه)، از بین برود؛[1]
البتّه، احتیاطی بودن آن در مورد وقتی است که فرد، زمان غروب آفتاب را میداند که در این صورت، بنابر احتیاط واجب نمیتواند نماز مغرب را هنگام غروب آفتاب بهجا آورد؛ امّا اگر در غروب آفتاب به علّت احتمال مخفی شدن خورشید پشت کوهها یا ساختمانها یا درختان، شک داشته باشد، بنابر فتویٰ نمیتواند قبل از اینکه سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا میشود، از بالای سر انسان بگذرد، نماز مغرب را بهجا آورد.
مسأله 958. وقت نماز مغرب و عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر) تا نیمه شب (نصف شب) ادامه دارد و امّا برای شخص مضطر، یعنی کسی که از روی فراموشی یا به علّت خواب ماندن یا حیض و مانند اینها نماز را قبل از نیمه شب نخوانده، وقت نماز مغرب و عشاء تا طلوع فجر (اذان صبح) ادامه دارد؛
ولی در هر صورت، در حال توجّه و عدم غفلت، ترتیب بین آن دو لازم است، یعنی ابتدا باید نماز مغرب، سپس نماز عشاء بهجا آورده شود و چنانچه عمداً نماز عشاء قبل از نماز مغرب خوانده شود، باطل است؛ مگر اینکه بیش از مقدار انجام نماز عشاء از وقت باقی نمانده باشد؛ که در این صورت لازم است نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند.
مسأله 959. اگر کسی اشتباهاً نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز متوجّه شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بهجا آورد.
مسأله 960. آخر وقت نماز عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر)، همان طور که ذکر شد، نصف شب است و بنابر احتیاط واجب برای محاسبۀ نصف شب بین دو وقت ذیل، احتیاط رعایت شود:
الف. نصف مدّت زمان غروب خورشید تا اذان صبح.
ب. نصف مدّت زمان از بین رفتن حمرۀ مشرقیّه (اذان مغرب) تا اذان صبح.[2]
مسأله 961. اگر فرد از روی اختیار، نماز مغرب یا عشاء را تا نصف شب نخواند، بنابر احتیاط واجب، باید تا قبل از اذان صبح بدون اینکه نیّت ادا و قضا کند، آن نماز را بهجا آورد؛
البتّه اگر وقت باقیمانده تا اذان صبح کم باشد، مثلاً برای کسی که مسافر نیست، فقط به اندازۀ خواندن چهار رکعت یا کمتر وقت باشد، بنابر احتیاط واجب نماز عشاء را به قصد ما فی الذمّه بخواند و بعداً نماز مغرب را قضا نماید و احتیاطاً بار دیگر نماز عشاء را هم به جهت رعایت ترتیب قضا نماید.
البتّه، احتیاطی بودن آن در مورد وقتی است که فرد، زمان غروب آفتاب را میداند که در این صورت، بنابر احتیاط واجب نمیتواند نماز مغرب را هنگام غروب آفتاب بهجا آورد؛ امّا اگر در غروب آفتاب به علّت احتمال مخفی شدن خورشید پشت کوهها یا ساختمانها یا درختان، شک داشته باشد، بنابر فتویٰ نمیتواند قبل از اینکه سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا میشود، از بالای سر انسان بگذرد، نماز مغرب را بهجا آورد.
مسأله 958. وقت نماز مغرب و عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر) تا نیمه شب (نصف شب) ادامه دارد و امّا برای شخص مضطر، یعنی کسی که از روی فراموشی یا به علّت خواب ماندن یا حیض و مانند اینها نماز را قبل از نیمه شب نخوانده، وقت نماز مغرب و عشاء تا طلوع فجر (اذان صبح) ادامه دارد؛
ولی در هر صورت، در حال توجّه و عدم غفلت، ترتیب بین آن دو لازم است، یعنی ابتدا باید نماز مغرب، سپس نماز عشاء بهجا آورده شود و چنانچه عمداً نماز عشاء قبل از نماز مغرب خوانده شود، باطل است؛ مگر اینکه بیش از مقدار انجام نماز عشاء از وقت باقی نمانده باشد؛ که در این صورت لازم است نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند.
مسأله 959. اگر کسی اشتباهاً نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز متوجّه شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بهجا آورد.
مسأله 960. آخر وقت نماز عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر)، همان طور که ذکر شد، نصف شب است و بنابر احتیاط واجب برای محاسبۀ نصف شب بین دو وقت ذیل، احتیاط رعایت شود:
الف. نصف مدّت زمان غروب خورشید تا اذان صبح.
ب. نصف مدّت زمان از بین رفتن حمرۀ مشرقیّه (اذان مغرب) تا اذان صبح.[2]
مسأله 961. اگر فرد از روی اختیار، نماز مغرب یا عشاء را تا نصف شب نخواند، بنابر احتیاط واجب، باید تا قبل از اذان صبح بدون اینکه نیّت ادا و قضا کند، آن نماز را بهجا آورد؛
البتّه اگر وقت باقیمانده تا اذان صبح کم باشد، مثلاً برای کسی که مسافر نیست، فقط به اندازۀ خواندن چهار رکعت یا کمتر وقت باشد، بنابر احتیاط واجب نماز عشاء را به قصد ما فی الذمّه بخواند و بعداً نماز مغرب را قضا نماید و احتیاطاً بار دیگر نماز عشاء را هم به جهت رعایت ترتیب قضا نماید.
[1]. بعد از غروب آفتاب، در آسمانِ افق شرقی (مقابل محلّی که خورشید غروب کرده است) سرخی ملایم و کمرنگی دیده میشود، پس از آنکه خورشید کمی پایینتر میرود، آسمان تاریکتر شده و این سرخی واضحتر گردیده و رنگ آن تندتر میشود، سپس پهنای این نوار سرخ رنگ از نزدیکی افق، شروع به کم شدن میکند و در واقع از لبۀ افق شرقی تیرگی خاصّی به رنگ آبی - خاکستری به وجود آمده و بالا میآید. در نهایت، این تیرگی افزایش یافته و سرخی افق شرقی جای خود را به این تیرگی میدهد تا آنکه سرخی بهطور کامل تا بالای سر محو میشود (البتّه غالباً پهنای سرخی به اندازهای نیست که به بالای سر یا حتّی نزدیک آن برسد)، در این هنگام است که حُمْرۀ مشرقیّه از بین رفته و میتوان نماز مغرب را بهجا آورد.
[2]. به عنوان مثال، چنانچه غروب آفتاب در شهری، ساعت 18 و اذان مغرب ساعت 20: 18 و طلوع فجر ساعت 4 بامداد باشد، با توجّه به احتیاط مذکور، در مورد اینکه نیمه شب ساعت 23 است یا ساعت 10: 23، احتیاط رعایت شود؛ مثلاً اگر فرد عذری ندارد، بنابر احتیاط واجب نماز مغرب و عشاء را طوری بهجا آورد که تا ساعت 23 تمام شود؛ ولی اگر نماز را تا این ساعت نخوانده، بنابر احتیاط واجب آن را تا قبل از 10: 23 بهجا آورد.