مسأله 953. وقت نماز ظهر و عصر از ظهر شرعی (زوال) آغاز می‌شود؛ «ظهر شرعی» یا «زوال»، عبارت از گذشتن نصف فاصلۀ زمانی بین طلوع آفتاب تا غروب آفتاب است؛
مثلاً اگر طلوع آفتاب در شهری ساعت «6» بامداد و غروب آفتاب ساعت «20» باشد، در این صورت، فاصلۀ زمانی بین طلوع آفتاب تا غروب آفتاب، «14» ساعت می‌‌باشد که نصف آن «‌7» ساعت است. بنابراین، پس از گذشت «7» ساعت از طلوع آفتاب، ظهر شرعی است که ساعت «13» (1 بعد از ظهر) می‌‌شود.[1]

مسأله 954. تعیین ظهر شرعی با استفاده از «شاخص» نیز امکان‌پذیر است. بنابراین، اگر چوب یا چیزی مانند آن را که «شاخص» می‌نامند، راست در زمین هموار فرو ببرند، صبح که خورشید بیرون می‌آید سایۀ آن به طرف مغرب می‌افتد و هرچه آفتاب بالا می‌آید، این سایه کم می‌شود؛
در ایران و بسیاری از کشورها، سایه در اوّل ظهر شرعی به کمترین اندازۀ خود می‌رسد؛ ظهر که گذشت، سایۀ آن به طرف مشرق بر می‌گردد و هر چه خورشید رو به مغرب می‌رود، سایه بلندتر می‌شود. بنابراین، زمانی که سایه به کمترین اندازۀ خود می‌‌رسد، سپس دوباره رو به زیاد شدن می‌گذارد، معلوم می‌شود زمان ظهر شرعی فرا رسیده است؛[2]
ولی در بعضی از مناطق که گاه هنگام ظهر، سایۀ شاخص به کلّی از بین می‌رود و بعد از آن، سایه دوباره پیدا می‌‌شود، در این وقت است که معلوم می‌شود ظهر شرعی فرا رسیده است.

مسأله 955. پایان وقت نماز ظهر و عصر، انتهای روز می­باشد و در اینکه انتهای روز غروب آفتاب است یا مغرب، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود؛
بنابراین، فردی که زمان غروب را می­داند، احتیاط واجب است که نماز ظهر و عصر را تا زمان پنهان شدن خورشید و غروب آفتاب به تأخیر نیندازد و در صورت تأخیر، آن را بدون نیّت ادا و قضا، در فاصلۀ زمانی بین غروب و مغرب بخواند؛
امّا کسی که شک در غروب آفتاب داشته باشد و احتمال دهد خورشید پشت کوه‌‌ها یا ساختمان‌ها یا درختان مخفی شده باشد، تا وقتی که سرخی طرف مشرق نمایان است و از بین نرفته، وقت برایش باقی است.

مسأله 956. اگر انسان نماز عصر را عمداً قبل از نماز ظهر بخواند، باطل است؛ مگر اینکه از آخر وقت بیش از خواندن یک نماز فرصت نباشد که در این صورت، اگر کسی تا این موقع، نماز ظهر را نخوانده باشد، نماز ظهر او قضا است و باید نماز عصر را بخواند؛
امّا اگر کسی قبل از این وقت، اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند، نماز عصرش صحیح است و حال که متوجّه شده، باید نماز ظهر را بخواند، هرچند احتیاط مستحب است نمازی را که به نیّت عصر خوانده، نماز ظهر لحاظ نموده، سپس چهار رکعت نماز به قصد ما فی الذمّه[3] به‌جا آورد.