کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
3. دارای عادت عددیّۀ غیر وقتیّه ←
→ 1. دارای عادت وقتیّه و عددیّه
2. دارای عادت وقتیّۀ غیر عددیّه
مسأله 567. زن‌هایی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارند و اوّل عادت آنان معیّن میباشد، دو دسته هستند:
اوّل: زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاک شود، ولی تعداد روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت سر هم، روز اوّل ماه خون ببیند ولی ماه اوّل، روز هفتم و ماه دوم، روز هشتم از خون پاک شود که این زن باید روز اوّل ماه را عادت حیض خود قرار دهد.
دوم: زنی که دو ماه پشت سر هم، در وقت معیّن سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و تمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود، ولی تعداد روزهای آن در ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد، مثلاً در ماه اوّل هشت روز و در ماه دوم نه روز باشد، ولی در هر دو ماه از اوّل ماه خون دیده باشد که این زن هم، باید روز اوّل ماه را روز اوّل عادت حیض خود قرار دهد و ایّامی را که خون دیده، حیض است و در پاکی وسط که آن را «پاکی بین دو خون» می‌نامند، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی را که بر غیر حائض واجب است، انجام دهد.
مسأله 568. زنانی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارند و آخر عادت آنان معیّن باشد، دو دسته‌اند:
اوّل: زنی که دو ماه پشت سر هم خون حیض ببیند و بعد از چند روز در وقت معیّن پاک شود، ولی تعداد روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد مثلاً ماه اوّل، روز سوّم و ماه دوّم، روز پنجم خون آغاز شود و در هر دو ماه روز نهم پاک شود؛
این زن، باید روز نهم را انتهای عادت حیض خود قرار دهد و اثر این قرار دادن عادت این است که اگر مثلاً در ماه دیگر اتّفاقاً خون از ده روز بیشتر شود و تا پانزدهم ماه ادامه یابد که در این صورت، خونی که زن بعد از نهم ماه تا پانزدهم مشاهده می‌کند، استحاضه است.
دوم: زنی که دو ماه پشت سر هم، سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و در وقت معیّن پاک شود و تمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده، از ده روز بیشتر نشود، ولی تعداد روزهای آن در ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد، امّا وقت انتهای آن در هر دو ماه یکی باشد، مثلاً در ماه اوّل از سوّم تا پنجم خون دیده و دو روز پاک بوده و از هشتم تا دهم خون دیده است و در ماه دوّم از اوّل تا پنجم خون دیده و یک روز پاک بوده و از هفتم تا دهم خون دیده است؛
این زن، باید روز دهم را انتهای عادت حیض خود قرار دهد و اثر این قرار دادن عادت آن است که اگر مثلاً در ماه دیگر اتّفاقاً خون از ده روز بیشتر شود و تا پانزدهم ماه ادامه یابد که در این صورت، خونی که زن بعد از دهم ماه تا پانزدهم مشاهده می‌کند استحاضه است و دو خون قبل از آن، حیض است و در پاکی وسط، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام دهد.
مسأله 569. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر در آغاز یا بین وقت عادت یا یک یا دو روز یا بیش از آن زودتر خون ببیند، به‌طوری که در عرف زنان بگویند عادتش جلو افتاده - هرچند آن خون نشانههای حیض را نداشته باشد، مثلاً خون زرد رنگ باشد یا شک در استمرار آن برای مدّت سه روز داشته باشد - باید به احکامی که برای زن حائض ذکر شد عمل کند و چنانچه بعداً بفهمد حیض نبوده، مثل این که قبل از سه روز پاک شود، باید عبادت‌هایی را که به‌جا نیاورده، قضا نماید و اگر وقت باقی است، آنها را انجام دهد.
امّا در غیر این دو صورت، مثل اینکه آن قدر زودتر از عادتش خون ببیند که نگویند عادتش جلو افتاده، بلکه بگویند در غیر وقت خود خون دیده و یا آنکه بعد از گذشت ایّام عادتش (هر چند با سپری شدن زمان کمی بعد از تمام شدن وقت عادت)، خون ببیند، چنانچه آن خون دارای نشانههای حیض باشد، باید به احکامی که برای زنان حائض ذکر شد، عمل نماید، هرچند شک در استمرار آن برای مدّت سه روز داشته باشد و چنانچه بعداً بفهمد حیض نبوده، مثل اینکه قبل از سه روز پاک شود، باید عبادت‌هایی را که به‌جا نیاورده قضا نماید و اگر وقت باقی است آنها را انجام دهد.
همچنین، اگر خون مذکور دارای نشانههای حیض نباشد، ولی بداند که آن خون سه روز ادامه پیدا می‌کند، باید آن را حیض قرار دهد و اگر نداند که سه روز ادامه پیدا می‌کند یا نه، احتیاط لازم آن است که هم کارهایی که بر مستحاضه، واجب است را انجام دهد و هم کارهایی را که بر حائض حرام است، ترک نماید.
مسأله 570. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز باشد و خون او تنها دارای نشانههای حیض باشد، هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند اینکه قسمتی از آن، سیاه رنگ و قسمتی، قرمز تیره باشد یا تنها دارای نشانههای استحاضه باشد، مثلاً زرد رنگ باشد - هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد - باید اگر ممکن است مقدار ایّام عادت بعضی از خویشان خود را حیض قرار دهد، چه آن خویشاوند، تنها از طرف پدر یا مادر به او منسوب باشد یا از هر دو طرف به او منسوب باشد، زنده باشد یا مرده، ولی با رعایت دو شرط زیر:
اوّل: آنکه اطمینان نداشته باشد مقدار عادت آن خویشاوند، مخالف با مقدار حیض خودش میباشد[1] و مخالفت در مقدار حیض، مثل آن است که خودش در زمان جوانی و قوّت مزاج باشد و آن زن نزدیک به سنّ یائسگی باشد که مقدار عادت معمولاً کم میشود و یا عکس این صورت و نیز مثل زنی که علاوه بر عادت وقتیّه، دارای عادت عددیّۀ ناقصه[2] هم هست و مثلاً در هر ماه از دهم ماه یا به مدّت پنج روز خون می‌بیند و یا هفت روز، چنین زنی اگر در یک ماه بیشتر از ده روز خون ببیند، نمیتواند به عادت بعضی از خویشانش که کمتر از پنج روز یا بیشتر از هفت روز خون می‌بیند، رفتار کند.
دوّم: آنکه اطمینان نداشته باشد مقدار عادت آن زن با مقدار عادت دیگر خویشانش که دارای شرط اوّل هستند تفاوت دارد، ولی اگر مقدار تفاوت بسیار کم باشد که عرفاً به حساب نیاید، اشکال ندارد.
اگر این کار (مراجعه به خویشاوندان) ممکن نباشد، مخیّر است که از سه روز تا ده روز، هر تعداد روزی را که مناسب مقدار حیضش می‌بیند، آن را حیض قرار دهد و بهتر آن است که هفت روز قرار دهد، در صورتی که آن را مناسب خود ببیند؛ البتّه همان طور که ذکر شد، اگر زن دارای عادت عددیّۀ ناقصه[3] هم هست، مانند زنی که در هر ماه از اوّل ماه یا به مدّت پنج روز خون می‌بیند یا شش روز، چنین
زنی نمیتواند عددی را انتخاب نماید که کمتر از پنج روز یا بیشتر از شش روز باشد.
شایان ذکر است، عددی را که زن با رجوع به خویشاوندان یا با انتخاب عدد به عنوان حیض بر می‌گزیند، باید از ابتدای خون در نظر بگیرد، به شرط آنکه با حیض قبلیش، ده روز فاصله شده باشد. همچنین، باید تعداد روزهایی را که حیض قرار میدهد موافق با وقت عادتش باشد، آن گونه که در مسألۀ بعد خواهد آمد.
مسأله 571. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، چنانچه روزهایی که خون دیده بیشتر از ده روز باشد و نتواند از روی نشانه های حیض - با توضیحی که در مسألۀ بعد بیان میشود - ایام حیض را معیّن نماید، باید تعداد روزهایی را که - حسب مسألۀ «570» - حیض قرار میدهد، مطابق با وقت عادت خویش لحاظ نماید و نمیتواند حیض را در غیر وقت عادت خود قرار دهد.
بنابراین، اگر ابتدای زمان عادت او معلوم باشد، مثل اینکه هر ماه از روز اوّل خون می‌دیده، چنانچه یک ماه از روز اوّل تا پانزدهم ماه خون ببیند و نتواند با نشانههای حیض، تعداد آن را معیّن نماید، باید روز اوّل مشاهدۀ خون، یعنی اوّل ماه را حیض قرار دهد و در تعداد روزها، به آنچه در مسألۀ «570» ذکر شد، عمل نماید و نمیتواند عدد برگزیده برای حیض را از روزهای بعد از روز اوّل مشاهدۀ خون، مثلاً روز دهم انتخاب نماید.
همچنین، اگر زنی که صاحب عادت وقتیّه است و آغاز آن یازدهم ماه است، چنانچه یک ماه مثلاً از اوّل ماه تا هجدهم ماه خون ببیند، نمیتواند عدد برگزیده برای حیض خویش را از ابتدای ماه یا ده روز اوّل ماه قرار دهد؛
همین گونه، زنی که عادت وقتیّه‌ای دارد که آخر آن معلوم میباشد و مثلاً پانزدهم ماه است، اگر در یک ماه از اوّل ماه تا شانزدهم ماه خون ببیند، نمیتواند آخر عادت خود را مثلاً روز دهم ماه قرار دهد، بلکه باید تعداد آن را طوری قرار دهد که آخر آن، مطابق با انتهای وقت عادتش باشد.
مسأله 572. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، چنانچه در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز شود - مثلاً از آغاز وقت عادتش اوّل ماه تا پانزدهم خون ببیند - باید روزهای حیض خود را از اوّل وقت عادت قرار دهد، هر چند که خون در اوّل وقت عادت نشانههای حیض را نداشته، و خون بعد از آن دارای نشانههای حیض باشد.
امّا برای تعیین عدد روزهای حیض، مسأله چند صورت دارد:
الف. همهٔ خونی که دیده، دارای نشانههای حیض باشد و یا همهٔ خون مذکور، فاقد نشانههای حیض باشد؛
در این صورت، تعداد روزهای حیض را با یکی از دو راهی که توضیح آن در مسألهٔ «570» ذکر شده (رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین می‌کند و اگر دارای عادت عددیّهٔ ناقصه باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.[4]
ب. خون در بعضی از روزها که کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد دارای نشانههای حیض باشد - هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند این که قسمتی از آن سیاه رنگ و قسمتی قرمز تیره باشد - و بقیّۀ روزها نشانههای حیض را نداشته باشد، مثلاً زرد رنگ باشد، هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد؛ این فرض دو صورت دارد:
1. خون دارای نشانه های حیض، در اوّل وقت عادت واقع شده باشد؛
در این صورت، خون دارای نشانههای حیض، فقط حیض محسوب میشود و بقیّه استحاضه است؛
مثلاً، اگر خون روز اوّل تا هفتم ماه دارای نشانههای حیض و پس از آن بدون نشانههای حیض باشد، خون روز اوّل تا هفتم ماه را حیض و خون روز هشتم تا پانزدهم ماه را استحاضه قرار میدهد.
البتّه، اگر عدد روزهایی که آن را حیض قرار داده، خلاف عادت عددیّهٔ ناقصهٔ وی باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.
2. خون دارای نشانه های حیض، در اوّل وقت عادت واقع نشده باشد؛
در این صورت، اگر تمام خونِ دارای نشانههای حیض در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد[5] (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، خون حیض حساب میشود؛
بنابراین، در مثال فوق اگر خون از سوّم تا هفتم ماه دارای نشانههای حیض باشد و عادت خویشاوندان وی از اوّل تا هفتم ماه باشد، خون اوّل تا هفتم ماه حیض، و خون هشتم تا پانزدهم ماه استحاضه است.
همین طور، اگر بعضی از این روزها که خون دارای نشانههای حیض است، در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا عدد منتخب (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، باقی حیض محسوب میشود؛ مگر آنکه حیض قرار دادن باقی ممکن نباشد.
بنابراین، در مثال فوق اگر خون از سوّم تا هشتم ماه دارای نشانههای حیض باشد و عادت خویشاوندان وی از اوّل تا هفتم ماه باشد، خون اوّل تا هشتم ماه حیض، و خون نهم تا پانزدهم ماه استحاضه است؛[6]
و اگر خون دارای نشانههای حیض کلّاً از محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان یا عدد منتخب خارج باشد، حیض محسوب نمیشود و خون حیض منحصر به همان محدودهٔ ایّام عادت خویشاوندان یا عدد منتخب از اوّل وقت عادت میشود.[7]
ج. خون دارای نشانه های حیض، کمتر از سه روز باشد:
اگر تمام خون دارای نشانه های حیض در محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان و یا عدد منتخب واقع شود، در این صورت حکم صورت (الف) را دارد؛ و در این جهت فرقی نیست که خون دارای نشانه های حیض در اوّل وقت عادت باشد یا نه؛
همین طور، اگر بعضی از این روزها که خون دارای نشانه های حیض است، در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا عدد منتخب (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، باقی حیض محسوب میشود؛ مگر آنکه حیض قرار دادن باقی ممکن نباشد.
بنابراین، در مثال فوق اگر روزهای عادت خویشاوندان وی از اوّل تا نهم ماه باشد و خون مذکور در روز نهم و دهم فقط دارای نشانههای حیض باشد، خون روز اوّل تا دهم ماه حیض است.[8]
و اگر خون دارای نشانههای حیض کلّاً خارج از محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان و یا عدد منتخب باشد، حیض محسوب نمیشود و خون حیض منحصر به همان محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان یا عدد منتخب از اوّل وقت عادت میشود.
مسأله 573. زنی که عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه دارد، چنانچه در وقت عادت به کلّی خون نبیند، ولی در غیر آن وقت خونی ببیند که بیشتر از ده روز باشد، چند صورت دارد:
الف. خون در بعضی روزها که کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد دارای نشانهٔ حیض باشد - هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند این که قسمتی از آن سیاه رنگ و قسمتی قرمز تیره باشد - و بقیّه روزها نشانهٔ حیض را نداشته باشد، مثلاً زرد رنگ باشد، هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد، روزهایی که خون دارای نشانهٔ حیض است، حیض محسوب میشود و بقیّه استحاضه است.
ب. همهٔ خون دارای نشانهٔ حیض باشد یا همهٔ خون دارای نشانهٔ استحاضه باشد، در این صورت تعداد روزهای حیض را با یکی از دو راهی که توضیح آن در مسألهٔ «570» ذکر شده (رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین می‌کند.
ج. خون دارای نشانۀ حیض، بیشتر از ده روز باشد؛ در این صورت، تعداد روزهای حیض خود را با یکی از دو راهی که در مسألۀ «570» ذکر شد (رجوع به خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین نماید و آن تعداد روز را از ابتدای خون دارای نشانۀ حیض، حیض در نظر می‌گیرد و بقیّۀ خون را استحاضه قرار میدهد.[9]
د. خون دارای نشانۀ حیض از سه روز کمتر باشد؛ در این صورت، آن را حیض قرار داده و تعداد روزهای آن را با یکی از دو راهی که در مسألۀ «570» ذکر شد (رجوع به خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین نماید و تکمیل عدد و روزها در صورت امکان، از خونی که قبل از خون دارای نشانۀ حیض است، انجام میشود.
شایان ذکر است اگر زن دارای عادت عددیّهٔ ناقصه باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.[10]
مسأله 574. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه - مثلاً اوّل هر ماه - دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز باشد بدین صورت که از اوّل تا چهارم ماه به مدّت چهار روز خون با نشانۀ حیض، سپس چهار روز با نشانۀ استحاضه و دوباره چهار روز با نشانۀ حیض مشاهده کند، فقط خون اوّل تا چهارم ماه را حیض قرار میدهد و بقیّه استحاضه است.[11]
امّا اگر از اوّل ماه، چهار روز خون با نشانۀ حیض، سپس ده روز با نشانۀ استحاضه و دوباره چهار روز با نشانۀ حیض ببیند، خون اوّل و آخر را که دارای نشانۀ حیض است، حیض قرار میدهد و ده روز خون وسط که دارای نشانۀ استحاضه میباشد، استحاضه است[12].[13]
مسأله 575. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر بعد از آن که سه روز یا بیشتر خون دید، پاک شود و دوباره خون ببیند و فاصلۀ بین دو خون کمتر از ده روز باشد و همۀ روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر باشد و هر یک از دو خون طرف اوّل و دوم به تنهایی از ده روز بیشتر نشود، مثل آن که پنج روز خون ببیند و پنج روز پاک شود و دوباره پنج روز خون ببیند، در احکام (غیر از مورد استثنایی که در ادامه ذکر میشود) مشابه زنی است که عادتش وقتیّه و عددیّه است که در مسائل «562 تا 564» ذکر شد؛
بنابراین، اگر خون اوّل در روزهای عادت نباشد و تمام خون دوّم یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد، باید همۀ خون دوّم را حیض و خون اوّل را استحاضه قرار دهد؛
امّا اگر تمام خونی که دفعۀ اوّل دیده یا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد و خون دوّم که بعد از پاک شدن می‌بیند در روزهای عادت نباشد؛ در این صورت، باید همۀ خون اوّل را حیض و خون دوّم را استحاضه قرار دهد؛
البتّه، این حکم مورد استثنایی دارد که از قرار ذیل است:
اگر تمام خونی که دفعۀ اوّل دیده یا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد و خون دوّم که بعد از پاک شدن می‌بیند دارای نشانههای حیض باشد، در این صورت، خون اوّل و نیز قسمتی از خون دوّم که به علاوۀ خون اوّل و پاکی بین آنها، روی هم از ده روز بیشتر نمیشود، حیض است و بقیّه، استحاضه میباشد؛[14]
به عنوان مثال، اگر زمان آغاز عادت وقتیّۀ غیر عددیّه زنی پنجم هر ماه باشد، در صورتی که یک ماه از پنجم تا نهم خون دیده و روز دهم پاک شود و از روز یازدهم تا شانزدهم خون ببیند و خون طرف دوّم نشانههای حیض را دارا باشد، خون‌هایی که از پنجم تا نهم در روزهای عادت دیده و همچنین، خون‌هایی که از یازدهم تا چهاردهم دیده، حیض است و خون‌هایی که در پانزدهم و شانزدهم دیده، استحاضه میباشد و در پاکی وسط که آن را «پاکی بین دو خون» می‌نامند، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی را که بر غیر حائض واجب است انجام دهد.[15]
اوّل: زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاک شود، ولی تعداد روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت سر هم، روز اوّل ماه خون ببیند ولی ماه اوّل، روز هفتم و ماه دوم، روز هشتم از خون پاک شود که این زن باید روز اوّل ماه را عادت حیض خود قرار دهد.
دوم: زنی که دو ماه پشت سر هم، در وقت معیّن سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و تمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود، ولی تعداد روزهای آن در ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد، مثلاً در ماه اوّل هشت روز و در ماه دوم نه روز باشد، ولی در هر دو ماه از اوّل ماه خون دیده باشد که این زن هم، باید روز اوّل ماه را روز اوّل عادت حیض خود قرار دهد و ایّامی را که خون دیده، حیض است و در پاکی وسط که آن را «پاکی بین دو خون» می‌نامند، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی را که بر غیر حائض واجب است، انجام دهد.
مسأله 568. زنانی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارند و آخر عادت آنان معیّن باشد، دو دسته‌اند:
اوّل: زنی که دو ماه پشت سر هم خون حیض ببیند و بعد از چند روز در وقت معیّن پاک شود، ولی تعداد روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد مثلاً ماه اوّل، روز سوّم و ماه دوّم، روز پنجم خون آغاز شود و در هر دو ماه روز نهم پاک شود؛
این زن، باید روز نهم را انتهای عادت حیض خود قرار دهد و اثر این قرار دادن عادت این است که اگر مثلاً در ماه دیگر اتّفاقاً خون از ده روز بیشتر شود و تا پانزدهم ماه ادامه یابد که در این صورت، خونی که زن بعد از نهم ماه تا پانزدهم مشاهده می‌کند، استحاضه است.
دوم: زنی که دو ماه پشت سر هم، سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و در وقت معیّن پاک شود و تمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده، از ده روز بیشتر نشود، ولی تعداد روزهای آن در ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد، امّا وقت انتهای آن در هر دو ماه یکی باشد، مثلاً در ماه اوّل از سوّم تا پنجم خون دیده و دو روز پاک بوده و از هشتم تا دهم خون دیده است و در ماه دوّم از اوّل تا پنجم خون دیده و یک روز پاک بوده و از هفتم تا دهم خون دیده است؛
این زن، باید روز دهم را انتهای عادت حیض خود قرار دهد و اثر این قرار دادن عادت آن است که اگر مثلاً در ماه دیگر اتّفاقاً خون از ده روز بیشتر شود و تا پانزدهم ماه ادامه یابد که در این صورت، خونی که زن بعد از دهم ماه تا پانزدهم مشاهده می‌کند استحاضه است و دو خون قبل از آن، حیض است و در پاکی وسط، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام دهد.
مسأله 569. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر در آغاز یا بین وقت عادت یا یک یا دو روز یا بیش از آن زودتر خون ببیند، به‌طوری که در عرف زنان بگویند عادتش جلو افتاده - هرچند آن خون نشانههای حیض را نداشته باشد، مثلاً خون زرد رنگ باشد یا شک در استمرار آن برای مدّت سه روز داشته باشد - باید به احکامی که برای زن حائض ذکر شد عمل کند و چنانچه بعداً بفهمد حیض نبوده، مثل این که قبل از سه روز پاک شود، باید عبادت‌هایی را که به‌جا نیاورده، قضا نماید و اگر وقت باقی است، آنها را انجام دهد.
امّا در غیر این دو صورت، مثل اینکه آن قدر زودتر از عادتش خون ببیند که نگویند عادتش جلو افتاده، بلکه بگویند در غیر وقت خود خون دیده و یا آنکه بعد از گذشت ایّام عادتش (هر چند با سپری شدن زمان کمی بعد از تمام شدن وقت عادت)، خون ببیند، چنانچه آن خون دارای نشانههای حیض باشد، باید به احکامی که برای زنان حائض ذکر شد، عمل نماید، هرچند شک در استمرار آن برای مدّت سه روز داشته باشد و چنانچه بعداً بفهمد حیض نبوده، مثل اینکه قبل از سه روز پاک شود، باید عبادت‌هایی را که به‌جا نیاورده قضا نماید و اگر وقت باقی است آنها را انجام دهد.
همچنین، اگر خون مذکور دارای نشانههای حیض نباشد، ولی بداند که آن خون سه روز ادامه پیدا می‌کند، باید آن را حیض قرار دهد و اگر نداند که سه روز ادامه پیدا می‌کند یا نه، احتیاط لازم آن است که هم کارهایی که بر مستحاضه، واجب است را انجام دهد و هم کارهایی را که بر حائض حرام است، ترک نماید.
مسأله 570. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز باشد و خون او تنها دارای نشانههای حیض باشد، هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند اینکه قسمتی از آن، سیاه رنگ و قسمتی، قرمز تیره باشد یا تنها دارای نشانههای استحاضه باشد، مثلاً زرد رنگ باشد - هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد - باید اگر ممکن است مقدار ایّام عادت بعضی از خویشان خود را حیض قرار دهد، چه آن خویشاوند، تنها از طرف پدر یا مادر به او منسوب باشد یا از هر دو طرف به او منسوب باشد، زنده باشد یا مرده، ولی با رعایت دو شرط زیر:
اوّل: آنکه اطمینان نداشته باشد مقدار عادت آن خویشاوند، مخالف با مقدار حیض خودش میباشد[1] و مخالفت در مقدار حیض، مثل آن است که خودش در زمان جوانی و قوّت مزاج باشد و آن زن نزدیک به سنّ یائسگی باشد که مقدار عادت معمولاً کم میشود و یا عکس این صورت و نیز مثل زنی که علاوه بر عادت وقتیّه، دارای عادت عددیّۀ ناقصه[2] هم هست و مثلاً در هر ماه از دهم ماه یا به مدّت پنج روز خون می‌بیند و یا هفت روز، چنین زنی اگر در یک ماه بیشتر از ده روز خون ببیند، نمیتواند به عادت بعضی از خویشانش که کمتر از پنج روز یا بیشتر از هفت روز خون می‌بیند، رفتار کند.
دوّم: آنکه اطمینان نداشته باشد مقدار عادت آن زن با مقدار عادت دیگر خویشانش که دارای شرط اوّل هستند تفاوت دارد، ولی اگر مقدار تفاوت بسیار کم باشد که عرفاً به حساب نیاید، اشکال ندارد.
اگر این کار (مراجعه به خویشاوندان) ممکن نباشد، مخیّر است که از سه روز تا ده روز، هر تعداد روزی را که مناسب مقدار حیضش می‌بیند، آن را حیض قرار دهد و بهتر آن است که هفت روز قرار دهد، در صورتی که آن را مناسب خود ببیند؛ البتّه همان طور که ذکر شد، اگر زن دارای عادت عددیّۀ ناقصه[3] هم هست، مانند زنی که در هر ماه از اوّل ماه یا به مدّت پنج روز خون می‌بیند یا شش روز، چنین
زنی نمیتواند عددی را انتخاب نماید که کمتر از پنج روز یا بیشتر از شش روز باشد.
شایان ذکر است، عددی را که زن با رجوع به خویشاوندان یا با انتخاب عدد به عنوان حیض بر می‌گزیند، باید از ابتدای خون در نظر بگیرد، به شرط آنکه با حیض قبلیش، ده روز فاصله شده باشد. همچنین، باید تعداد روزهایی را که حیض قرار میدهد موافق با وقت عادتش باشد، آن گونه که در مسألۀ بعد خواهد آمد.
مسأله 571. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، چنانچه روزهایی که خون دیده بیشتر از ده روز باشد و نتواند از روی نشانه های حیض - با توضیحی که در مسألۀ بعد بیان میشود - ایام حیض را معیّن نماید، باید تعداد روزهایی را که - حسب مسألۀ «570» - حیض قرار میدهد، مطابق با وقت عادت خویش لحاظ نماید و نمیتواند حیض را در غیر وقت عادت خود قرار دهد.
بنابراین، اگر ابتدای زمان عادت او معلوم باشد، مثل اینکه هر ماه از روز اوّل خون می‌دیده، چنانچه یک ماه از روز اوّل تا پانزدهم ماه خون ببیند و نتواند با نشانههای حیض، تعداد آن را معیّن نماید، باید روز اوّل مشاهدۀ خون، یعنی اوّل ماه را حیض قرار دهد و در تعداد روزها، به آنچه در مسألۀ «570» ذکر شد، عمل نماید و نمیتواند عدد برگزیده برای حیض را از روزهای بعد از روز اوّل مشاهدۀ خون، مثلاً روز دهم انتخاب نماید.
همچنین، اگر زنی که صاحب عادت وقتیّه است و آغاز آن یازدهم ماه است، چنانچه یک ماه مثلاً از اوّل ماه تا هجدهم ماه خون ببیند، نمیتواند عدد برگزیده برای حیض خویش را از ابتدای ماه یا ده روز اوّل ماه قرار دهد؛
همین گونه، زنی که عادت وقتیّه‌ای دارد که آخر آن معلوم میباشد و مثلاً پانزدهم ماه است، اگر در یک ماه از اوّل ماه تا شانزدهم ماه خون ببیند، نمیتواند آخر عادت خود را مثلاً روز دهم ماه قرار دهد، بلکه باید تعداد آن را طوری قرار دهد که آخر آن، مطابق با انتهای وقت عادتش باشد.
مسأله 572. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، چنانچه در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز شود - مثلاً از آغاز وقت عادتش اوّل ماه تا پانزدهم خون ببیند - باید روزهای حیض خود را از اوّل وقت عادت قرار دهد، هر چند که خون در اوّل وقت عادت نشانههای حیض را نداشته، و خون بعد از آن دارای نشانههای حیض باشد.
امّا برای تعیین عدد روزهای حیض، مسأله چند صورت دارد:
الف. همهٔ خونی که دیده، دارای نشانههای حیض باشد و یا همهٔ خون مذکور، فاقد نشانههای حیض باشد؛
در این صورت، تعداد روزهای حیض را با یکی از دو راهی که توضیح آن در مسألهٔ «570» ذکر شده (رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین می‌کند و اگر دارای عادت عددیّهٔ ناقصه باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.[4]
ب. خون در بعضی از روزها که کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد دارای نشانههای حیض باشد - هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند این که قسمتی از آن سیاه رنگ و قسمتی قرمز تیره باشد - و بقیّۀ روزها نشانههای حیض را نداشته باشد، مثلاً زرد رنگ باشد، هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد؛ این فرض دو صورت دارد:
1. خون دارای نشانه های حیض، در اوّل وقت عادت واقع شده باشد؛
در این صورت، خون دارای نشانههای حیض، فقط حیض محسوب میشود و بقیّه استحاضه است؛
مثلاً، اگر خون روز اوّل تا هفتم ماه دارای نشانههای حیض و پس از آن بدون نشانههای حیض باشد، خون روز اوّل تا هفتم ماه را حیض و خون روز هشتم تا پانزدهم ماه را استحاضه قرار میدهد.
البتّه، اگر عدد روزهایی که آن را حیض قرار داده، خلاف عادت عددیّهٔ ناقصهٔ وی باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.
2. خون دارای نشانه های حیض، در اوّل وقت عادت واقع نشده باشد؛
در این صورت، اگر تمام خونِ دارای نشانههای حیض در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد[5] (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، خون حیض حساب میشود؛
بنابراین، در مثال فوق اگر خون از سوّم تا هفتم ماه دارای نشانههای حیض باشد و عادت خویشاوندان وی از اوّل تا هفتم ماه باشد، خون اوّل تا هفتم ماه حیض، و خون هشتم تا پانزدهم ماه استحاضه است.
همین طور، اگر بعضی از این روزها که خون دارای نشانههای حیض است، در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا عدد منتخب (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، باقی حیض محسوب میشود؛ مگر آنکه حیض قرار دادن باقی ممکن نباشد.
بنابراین، در مثال فوق اگر خون از سوّم تا هشتم ماه دارای نشانههای حیض باشد و عادت خویشاوندان وی از اوّل تا هفتم ماه باشد، خون اوّل تا هشتم ماه حیض، و خون نهم تا پانزدهم ماه استحاضه است؛[6]
و اگر خون دارای نشانههای حیض کلّاً از محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان یا عدد منتخب خارج باشد، حیض محسوب نمیشود و خون حیض منحصر به همان محدودهٔ ایّام عادت خویشاوندان یا عدد منتخب از اوّل وقت عادت میشود.[7]
ج. خون دارای نشانه های حیض، کمتر از سه روز باشد:
اگر تمام خون دارای نشانه های حیض در محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان و یا عدد منتخب واقع شود، در این صورت حکم صورت (الف) را دارد؛ و در این جهت فرقی نیست که خون دارای نشانه های حیض در اوّل وقت عادت باشد یا نه؛
همین طور، اگر بعضی از این روزها که خون دارای نشانه های حیض است، در محدودهٔ رجوع به عادت خویشاوندان یا عدد منتخب (با لحاظ حیض قرار دادن خون از اوّل وقت) باشد، باقی حیض محسوب میشود؛ مگر آنکه حیض قرار دادن باقی ممکن نباشد.
بنابراین، در مثال فوق اگر روزهای عادت خویشاوندان وی از اوّل تا نهم ماه باشد و خون مذکور در روز نهم و دهم فقط دارای نشانههای حیض باشد، خون روز اوّل تا دهم ماه حیض است.[8]
و اگر خون دارای نشانههای حیض کلّاً خارج از محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان و یا عدد منتخب باشد، حیض محسوب نمیشود و خون حیض منحصر به همان محدودهٔ روزهای عادت خویشاوندان یا عدد منتخب از اوّل وقت عادت میشود.
مسأله 573. زنی که عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه دارد، چنانچه در وقت عادت به کلّی خون نبیند، ولی در غیر آن وقت خونی ببیند که بیشتر از ده روز باشد، چند صورت دارد:
الف. خون در بعضی روزها که کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد دارای نشانهٔ حیض باشد - هرچند درجات و مراتب آنها متفاوت باشد، مانند این که قسمتی از آن سیاه رنگ و قسمتی قرمز تیره باشد - و بقیّه روزها نشانهٔ حیض را نداشته باشد، مثلاً زرد رنگ باشد، هرچند درجات زردی آن با هم متفاوت باشد، روزهایی که خون دارای نشانهٔ حیض است، حیض محسوب میشود و بقیّه استحاضه است.
ب. همهٔ خون دارای نشانهٔ حیض باشد یا همهٔ خون دارای نشانهٔ استحاضه باشد، در این صورت تعداد روزهای حیض را با یکی از دو راهی که توضیح آن در مسألهٔ «570» ذکر شده (رجوع به عادت خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین می‌کند.
ج. خون دارای نشانۀ حیض، بیشتر از ده روز باشد؛ در این صورت، تعداد روزهای حیض خود را با یکی از دو راهی که در مسألۀ «570» ذکر شد (رجوع به خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین نماید و آن تعداد روز را از ابتدای خون دارای نشانۀ حیض، حیض در نظر می‌گیرد و بقیّۀ خون را استحاضه قرار میدهد.[9]
د. خون دارای نشانۀ حیض از سه روز کمتر باشد؛ در این صورت، آن را حیض قرار داده و تعداد روزهای آن را با یکی از دو راهی که در مسألۀ «570» ذکر شد (رجوع به خویشاوندان یا انتخاب عدد) تعیین نماید و تکمیل عدد و روزها در صورت امکان، از خونی که قبل از خون دارای نشانۀ حیض است، انجام میشود.
شایان ذکر است اگر زن دارای عادت عددیّهٔ ناقصه باشد، باید آن را نیز در نظر بگیرد.[10]
مسأله 574. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه - مثلاً اوّل هر ماه - دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز باشد بدین صورت که از اوّل تا چهارم ماه به مدّت چهار روز خون با نشانۀ حیض، سپس چهار روز با نشانۀ استحاضه و دوباره چهار روز با نشانۀ حیض مشاهده کند، فقط خون اوّل تا چهارم ماه را حیض قرار میدهد و بقیّه استحاضه است.[11]
امّا اگر از اوّل ماه، چهار روز خون با نشانۀ حیض، سپس ده روز با نشانۀ استحاضه و دوباره چهار روز با نشانۀ حیض ببیند، خون اوّل و آخر را که دارای نشانۀ حیض است، حیض قرار میدهد و ده روز خون وسط که دارای نشانۀ استحاضه میباشد، استحاضه است[12].[13]
مسأله 575. زنی که عادت وقتیّۀ غیر عددیّه دارد، اگر بعد از آن که سه روز یا بیشتر خون دید، پاک شود و دوباره خون ببیند و فاصلۀ بین دو خون کمتر از ده روز باشد و همۀ روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر باشد و هر یک از دو خون طرف اوّل و دوم به تنهایی از ده روز بیشتر نشود، مثل آن که پنج روز خون ببیند و پنج روز پاک شود و دوباره پنج روز خون ببیند، در احکام (غیر از مورد استثنایی که در ادامه ذکر میشود) مشابه زنی است که عادتش وقتیّه و عددیّه است که در مسائل «562 تا 564» ذکر شد؛
بنابراین، اگر خون اوّل در روزهای عادت نباشد و تمام خون دوّم یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد، باید همۀ خون دوّم را حیض و خون اوّل را استحاضه قرار دهد؛
امّا اگر تمام خونی که دفعۀ اوّل دیده یا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد و خون دوّم که بعد از پاک شدن می‌بیند در روزهای عادت نباشد؛ در این صورت، باید همۀ خون اوّل را حیض و خون دوّم را استحاضه قرار دهد؛
البتّه، این حکم مورد استثنایی دارد که از قرار ذیل است:
اگر تمام خونی که دفعۀ اوّل دیده یا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد و خون دوّم که بعد از پاک شدن می‌بیند دارای نشانههای حیض باشد، در این صورت، خون اوّل و نیز قسمتی از خون دوّم که به علاوۀ خون اوّل و پاکی بین آنها، روی هم از ده روز بیشتر نمیشود، حیض است و بقیّه، استحاضه میباشد؛[14]
به عنوان مثال، اگر زمان آغاز عادت وقتیّۀ غیر عددیّه زنی پنجم هر ماه باشد، در صورتی که یک ماه از پنجم تا نهم خون دیده و روز دهم پاک شود و از روز یازدهم تا شانزدهم خون ببیند و خون طرف دوّم نشانههای حیض را دارا باشد، خون‌هایی که از پنجم تا نهم در روزهای عادت دیده و همچنین، خون‌هایی که از یازدهم تا چهاردهم دیده، حیض است و خون‌هایی که در پانزدهم و شانزدهم دیده، استحاضه میباشد و در پاکی وسط که آن را «پاکی بین دو خون» می‌نامند، بنابر احتیاط واجب کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی را که بر غیر حائض واجب است انجام دهد.[15]
[1]. به این معنا که یا بداند مقدار عادت آن زن مخالف با مقدار حیض خودش نیست یا اینکه در این امر تردید داشته باشد. به عبارت دیگر، احتمال معقول بدهد عادت او مخالف با عادت خویش نمی‌باشد.
[2]. عادت عددیّۀ ناقصه، در مسألۀ «538» توضیح داده شد.
[3]. همان.
[4]. منظور از عادت عددیّهٔ ناقصه، در مسألهٔ «538» ذکر شد.
[5]. همان‌طور که گذشت توضیح رجوع به عادت خویشاوندان یا عدد منتخب در مسألهٔ «570» ذکر شد.
[6]. امّا اگر خون از سوّم تا یازدهم ماه دارای نشانههای حیض باشد و عادت خویشاوندان وی از اوّل تا هفتم ماه باشد، خون اوّل تا دهم ماه حیض است، و نمیتواند خون روز یازدهم را حیض قرار دهد؛ زیرا موجب میشود حیض از ده روز بشتر شود.
[7]. شایان ذکر است در تعارض بین وقت و نشانههای حیض در عادت وقتیّه، وقت مقدّم میشود؛ بنابراین، در مثال فوق اگر خون روز اوّل تا دهم ماه فاقد نشانههای حیض و خون روزهای یازدهم تا پانزدهم ماه دارای نشانههای حیض باشد، باید روزهای عادت خود را از همان روز اوّل ماه قرار دهد و برای تعیین عدد آن، مطابق آنچه در متن ذکر شده عمل نماید.
[8]. امّا اگر خون مذکور در روز دهم و یازدهم دارای نشانههای حیض باشد، نمیتواند روز یازدهم را نیز حیض قرار دهد؛ زیرا موجب میشود حیض از ده روز بشتر شود.
[9]. بنابراین، کم کردن و کاستن از خون دارای نشانههای حیض در صورت امکان، از آخر آن انجام میشود و روزهای عادت از ابتدای آن لحاظ میشود.
[10]. منظور از عادت عددیّهٔ ناقصه در مسألهٔ «538» ذکر شد.
[11]. البتّه، اگر زن دارای عادت عددیّهٔ ناقصه باشد، لازم است آن را نیز لحاظ نماید؛ بنابراین اگر عادت عددیّهٔ ناقصۀ زن اقتضاء دارد روز پنجم و ششم ماه را نیز حیض قرار دهد، لازم است مطابق آن عمل نماید، هر چند خون در این دو روز دارای نشانههای حیض نباشد؛ لذا خون روزهای اوّل تا ششم ماه حیض بوده و تمام خون پس از آن استحاضه محسوب میشود.
[12]. همان.
[13]. نسبت به خونی که بعد از عادت ادامه داشته باشد و از ده روز تجاوز کند، زیادهاش حیض محسوب نمیشود، هر چند بشود ده روز یا بیشتر استحاضه در وسط در نظر گرفت؛ مگر آنکه خون در ده روز فاصله (أقل طُهْر) دارای نشانهٔ حیض نباشد و بعد از آن، دارای نشانهٔ حیض شود و حداقلّ سه روز ادامه پیدا کند، که توضیح آن در مسألهٔ «559» بند (د) ذکر شد.
[14]. امّا در عادت «وقتیّه و عددیّه»، که خون اوّل در وقت واقع شده، چه همهٔ خون دوّم دارای نشانهٔ حیض باشد و چه همهٔ آن دارای نشانهٔ استحاضه باشد، در صورتی که خون اوّل مطابق عدد عادت نباشد و عدد عادت بیشتر باشد و الحاق بخشی از خون دوّم جهت تکمیل عدد ممکن باشد، به مقدار «کامل شدن عدد» از خون دوّم حیض محسوب میشود و بقیّه استحاضه است. توضیح این مطلب، مشابه تفصیلی است که در عادت عددیّه، مسألهٔ «582» ذکر خواهد شد.
[15]. شایان ذکر است در مسألهٔ فوق که بین دو خون در عادت وقتیّۀ غیر عددیّه پاکی واقع شده و عدد ایام عادت مشخّص نیست، برای تعیین عدد روزهای عادت، رجوع به مقدار عادت خویشاوندان یا عدد منتخب - که توضیح آن در مسألهٔ «570» آمده - نمیشود، بلکه مطابق آنچه در متن ذکر شده عمل میشود.