کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1) (چاپ 1403)
جستجو در:
9. برطرف شدن عین نجاست ←
→ 7. اسلام
8. تبعیّت
مسأله 227. تبعیّت، آن است که شیء نجسی به سبب پاک شدن شیء دیگر پاک شود. تبعیّت در موارد خاصّی، باعث پاک شدن چیز نجس میشود که عمدۀ موارد آن در مسائل بعد ذکر میشود.
مسأله 228. اگر شراب سرکه شود، ظرف آن هم تا جایی که شراب هنگام جوش آمدن به آنجا رسیده، پاک میگردد و پارچه و چیزی هم که معمولاً روی آن میگذارند اگر با آن نجس شده، پاک میگردد؛ ولی اگر به علّت جوشش، پشت ظرف به آن شراب آلوده شود، بنابر احتیاط واجب با تبعیّت پاک نمیشود.
مسأله 229. بچّۀ کافر در دو مورد با تبعیّت پاک میشود که توضیح آن به صورت ذیل است:
1. کافری که مسلمان میشود، طفل او در پاک بودن تابع اوست. همچنین، اگر پدربزرگ طفل یا مادر یا مادربزرگ او مسلمان شوند، ولی حکم به پاک بودن در این مورد، مشروط به آن است که:
الف. پیش از این، بچّۀ نابالغ به تبعیّت از فرد تازه مسلمان (پدر یا مادر یا...) محکوم به نجاست باشد؛[1]
ب. بچّه، همراه آن تازه مسلمان و تحت سرپرستی او باشد.
ج. کافری نزدیکتر از او، همراه آن بچّـه نباشد.
2. طفل کافری که به دست مسلمانی اسیر میگردد و پدر یا یکی از اجدادش همراه او نباشد، در پاک بودن تابع آن مسلمان است و در این مورد، پاک شدن طفل با تبعیّت، مشروط به این است که طفل در صورت ممیّز بودن،[2] اظهار کفر ننماید.
مسأله 230. تخته یا سنگی که روی آن، میّت را غسل میدهند و پارچهای که با آن عورت میّت را میپوشانند و دست کسی که او را غسل میدهـد، تمامــی این موارد - به مقداری که معمولاً موقع غسل، با میّت و آبهایی که بر او ریخته، در تماس است - بعد از تمام شدن غسل، پاک میشوند و پارچهای که با آن عورت میّت را میپوشانند، فشار دادن نیاز ندارد.
امّا لباس و بدن غسّال و سایر وسایل غسل دادن - حتّی بنابر احتیاط واجب در مواردی که معمولاً هنگام غسل میّت نجس میشوند - به تبعیّت پاک نمیشود و نیاز به شستن جداگانه دارد.
مسأله 231. کسی که شیء نجسی را آب میکشد، بعد از پاک شدن آن شیء، دست او هم که وسیلۀ شستن شیء بوده - به مقداری که معمولاً موقع شستن، با شیء نجس و یا آبهایی که از آن میریزد در تماس است - پاک میشود؛
همین طور، در تطهیر لباس با ماشینهای لباسشویی، چنانچه لباس مطابق با دستور شرعی شسته شده باشد، بعد از پاک شدن لباس، محفظۀ گردان ماشین و قسمت داخلی درب ماشین هم (که عرفاً وسیله شستشو به حساب میآیند) با تبعیت پاک میشوند و نیاز به آب کشیدن ندارند.
مسأله 232. اگر جایی از بدن یا لباس با آب قلیل آب کشیده شود، از آنجا که غسالۀ آب قلیل نجس میباشد،[3] ممکن است در بعضی از موارد، اطراف آن محلّ به سبب برخورد با این غسالۀ نجس، نجس شده باشد؛ در چنین مواردی برای پاک شدن اطراف - که متّصل به قسمت نجس است و معمولاً موقع آب کشیدن، آب به آنها سرایت میکند - لازم نیست تطهیر جداگانه صورت گیرد؛ بلکه پس از ریخته شدن آب بر قسمت نجس و جدا شدن غساله و پاک شدن آن، اطراف آن هم - بر فرض نجس شدن با غسالۀ نجس - پاک میشود.
این حکم، در مواردی که چیز پاکی را کنار چیز نجس گذاشته و روی هر دو آب بریزند نیز جاری است. بنابراین، اگر برای آب کشیدن انگشت نجس، روی همۀ انگشتان آب بریزند، طوری که آب از انگشت نجس روی انگشتان دیگر بریزد، نیاز به شستن جداگانۀ انگشتان دیگر نیست؛ بلکه با جدا شدن غساله و پاک شدن انگشت نجس، آنها نیز - که محلّ عبور آب بودهاند - پاک میشوند.
مسأله 233. اگر لباس و مانند آن را با آب قلیل آب بکشند و به اندازۀ معمول فشار دهند تا آبی که با آن شسته شده جدا شود، آب کمی که پس از پاک شدن آن شیء در آن میماند، پاک است.
مسأله 234. اگر ظرف نجس را با آب قلیل آب بکشند، بعد از آنکه سه مرتبه، هر بار مقداری آب در ظرف ریخته و آن را گردانده و بیرون ریختند (یا آنکه ظرف را سه مرتبه پر کرده و خالی نمودند) و ظرف پاک شد، آب کمی که در ظرف میماند پاک است.
مسأله 235. اگر ظاهر برنج و گوشت و چیزی مانند اینها نجس شده باشد، چنانچه آن را در کاسۀ پاک و مانند آن بگذارند و یک مرتبه آب روی آن بریزند و خالی کنند (هرچند آب قلیل باشد)، پاک میشود و ظرف آن هم به تبعیّت پاک میگردد و چند بار شستن لازم نیست؛
امّا اگر آن را در ظرف نجس بگذارند، با آب قلیل و بنابر احتیاط واجب با آب کر یا جاری، باید سه مرتبه این کا ر را انجام دهند و در این صورت ظرف هم پاک میشود.
مسأله 228. اگر شراب سرکه شود، ظرف آن هم تا جایی که شراب هنگام جوش آمدن به آنجا رسیده، پاک میگردد و پارچه و چیزی هم که معمولاً روی آن میگذارند اگر با آن نجس شده، پاک میگردد؛ ولی اگر به علّت جوشش، پشت ظرف به آن شراب آلوده شود، بنابر احتیاط واجب با تبعیّت پاک نمیشود.
مسأله 229. بچّۀ کافر در دو مورد با تبعیّت پاک میشود که توضیح آن به صورت ذیل است:
1. کافری که مسلمان میشود، طفل او در پاک بودن تابع اوست. همچنین، اگر پدربزرگ طفل یا مادر یا مادربزرگ او مسلمان شوند، ولی حکم به پاک بودن در این مورد، مشروط به آن است که:
الف. پیش از این، بچّۀ نابالغ به تبعیّت از فرد تازه مسلمان (پدر یا مادر یا...) محکوم به نجاست باشد؛[1]
ب. بچّه، همراه آن تازه مسلمان و تحت سرپرستی او باشد.
ج. کافری نزدیکتر از او، همراه آن بچّـه نباشد.
2. طفل کافری که به دست مسلمانی اسیر میگردد و پدر یا یکی از اجدادش همراه او نباشد، در پاک بودن تابع آن مسلمان است و در این مورد، پاک شدن طفل با تبعیّت، مشروط به این است که طفل در صورت ممیّز بودن،[2] اظهار کفر ننماید.
مسأله 230. تخته یا سنگی که روی آن، میّت را غسل میدهند و پارچهای که با آن عورت میّت را میپوشانند و دست کسی که او را غسل میدهـد، تمامــی این موارد - به مقداری که معمولاً موقع غسل، با میّت و آبهایی که بر او ریخته، در تماس است - بعد از تمام شدن غسل، پاک میشوند و پارچهای که با آن عورت میّت را میپوشانند، فشار دادن نیاز ندارد.
امّا لباس و بدن غسّال و سایر وسایل غسل دادن - حتّی بنابر احتیاط واجب در مواردی که معمولاً هنگام غسل میّت نجس میشوند - به تبعیّت پاک نمیشود و نیاز به شستن جداگانه دارد.
مسأله 231. کسی که شیء نجسی را آب میکشد، بعد از پاک شدن آن شیء، دست او هم که وسیلۀ شستن شیء بوده - به مقداری که معمولاً موقع شستن، با شیء نجس و یا آبهایی که از آن میریزد در تماس است - پاک میشود؛
همین طور، در تطهیر لباس با ماشینهای لباسشویی، چنانچه لباس مطابق با دستور شرعی شسته شده باشد، بعد از پاک شدن لباس، محفظۀ گردان ماشین و قسمت داخلی درب ماشین هم (که عرفاً وسیله شستشو به حساب میآیند) با تبعیت پاک میشوند و نیاز به آب کشیدن ندارند.
مسأله 232. اگر جایی از بدن یا لباس با آب قلیل آب کشیده شود، از آنجا که غسالۀ آب قلیل نجس میباشد،[3] ممکن است در بعضی از موارد، اطراف آن محلّ به سبب برخورد با این غسالۀ نجس، نجس شده باشد؛ در چنین مواردی برای پاک شدن اطراف - که متّصل به قسمت نجس است و معمولاً موقع آب کشیدن، آب به آنها سرایت میکند - لازم نیست تطهیر جداگانه صورت گیرد؛ بلکه پس از ریخته شدن آب بر قسمت نجس و جدا شدن غساله و پاک شدن آن، اطراف آن هم - بر فرض نجس شدن با غسالۀ نجس - پاک میشود.
این حکم، در مواردی که چیز پاکی را کنار چیز نجس گذاشته و روی هر دو آب بریزند نیز جاری است. بنابراین، اگر برای آب کشیدن انگشت نجس، روی همۀ انگشتان آب بریزند، طوری که آب از انگشت نجس روی انگشتان دیگر بریزد، نیاز به شستن جداگانۀ انگشتان دیگر نیست؛ بلکه با جدا شدن غساله و پاک شدن انگشت نجس، آنها نیز - که محلّ عبور آب بودهاند - پاک میشوند.
مسأله 233. اگر لباس و مانند آن را با آب قلیل آب بکشند و به اندازۀ معمول فشار دهند تا آبی که با آن شسته شده جدا شود، آب کمی که پس از پاک شدن آن شیء در آن میماند، پاک است.
مسأله 234. اگر ظرف نجس را با آب قلیل آب بکشند، بعد از آنکه سه مرتبه، هر بار مقداری آب در ظرف ریخته و آن را گردانده و بیرون ریختند (یا آنکه ظرف را سه مرتبه پر کرده و خالی نمودند) و ظرف پاک شد، آب کمی که در ظرف میماند پاک است.
مسأله 235. اگر ظاهر برنج و گوشت و چیزی مانند اینها نجس شده باشد، چنانچه آن را در کاسۀ پاک و مانند آن بگذارند و یک مرتبه آب روی آن بریزند و خالی کنند (هرچند آب قلیل باشد)، پاک میشود و ظرف آن هم به تبعیّت پاک میگردد و چند بار شستن لازم نیست؛
امّا اگر آن را در ظرف نجس بگذارند، با آب قلیل و بنابر احتیاط واجب با آب کر یا جاری، باید سه مرتبه این کا ر را انجام دهند و در این صورت ظرف هم پاک میشود.
[1]. بنابراین، اگر بچّۀ نابالغ ممیّز باشد و با اختیار خویش اظهار کفر نماید، با مسلمان شدنِ مثلاً پدرش، پاک محسوب نمیشود.
[2]. معنای ممیّز در مسألۀ «4» ذکر شد.
[3]. در بعضی از موارد بنابر فتویٰ و در برخی از موارد، بنابر احتیاط واجب.