کتب فتوایی » خلاصه ای از احکام عبادات
جستجو در:
نماز جماعت ←
→ مبطلات نماز
شک در نماز
مسأله 89: اگر کسی بعد از تمام شدن وقت نماز شک کند که اصلاً نماز خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند، و همچنین اگر کسی بعد از خواندن نماز شک کند که نماز او صحیح بوده یا نه، که در این صورت هم نباید به شک خود اعتنا کند.
مسأله 90: اگر نمازگزار در تعداد رکعت‌های نماز شک کند جایز است نماز را قطع نموده و دوباره بخواند اگرچه احتیاط مستحب آن است که اگر شک قابل اصلاح باشد آن را اصلاح نموده و نماز خود را قطع نکند، به تفصیلی که در مسائل آتی خواهد آمد.
مسأله 91: شک‌های نماز دو قسم هستند:
قسم اول: شک‌هایی که نماز را باطل می‌کند مانند شک در رکعت‌های نماز صبح و مغرب، و شک در دو رکعت اول از نمازهای ظهر و عصر و عشا که در این صورت اگر شک نمازگزار پابرجا باشد و به هیچ یک از اطراف شکِ خود احتمال بیشتری ندهد، نماز باطل می‌شود.
قسم دوم: شک‌هایی که قابل اصلاح هستند و به‌واسطه آن نماز صحیح می‌شود، مانند این‌که نمازگزار در تعداد رکعت‌های نمازِ چهار رکعتی شک کند و به هیچ‌یک از اطراف شک خود احتمال بیشتری ندهد، و مهم‌ترین موارد شک‌های این قسم عبارتند از:
1- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم وقرار دادن پیشانی بر سجده‌گاه شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که سه رکعت خوانده است و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده به‌جا آورد.
2- اگر نمازگزار شک بین سه و چهار نماید، در هر جای نماز باشد، باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز مختار است یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته به‌جا آورد.
3- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم، شک بین دو و چهار نماید، باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.
4- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم، شک بین دو و سه و چهار نماید باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و پس از آن دو رکعت نماز احتیاط نشسته به‌جا آورد.
5- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم شک بین چهار و پنج نماید باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 92: نماز احتیاط را باید بلا فاصله بعد از نماز و پیش از انجام دادن یکی از مبطلات آن به‌جا آورد، این نماز به غیر از حمد سوره دیگری ندارد، و قنوت هم ندارد و نمازگزار بنا بر احتیاط واجب باید حمد را آهسته بخواند هرچند در نماز اصلی موظف به قرائت بلند بود.
مسأله 93: اگر نمازگزار از روی غفلت یک سجده را ترک کند به‌طوری که جبران آن در نماز ممکن نباشد در این صورت باید بلافاصله بعد از نماز سجده را قضا نماید، و کسی که تشهدِ نماز را از روی غفلت ترک کند باید بعد از نماز دو سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 94: مواردی که دو سجده سهو واجب می‌شود عبارتند از:
1- در جایی که بین نماز سهواً حرفی بزند ـ بنابر احتیاط واجب ـ.
2- در جایی که نباید سلام نماز را بدهد، سلام بدهد ـ بنابر احتیاط واجب ـ .
3- در صورت شک بین چهار و پنج، همان‌طور که در مسأله 91 بیان شد.
4- اگر نمازگزار بعد از نماز به‌طور اجمالی بداند که در نماز یا چیزی را اشتباهاً کم کرده یا اشتباهاً زیاد کرده، به‌طوری که هیچ‌یک از زیادی یا کمی نماز را باطل نکند، بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو به‌جا آورد.
و هرگاه نمازگزار سهواً در جای نشستن بایستد یا در جای ایستادن بنشیند، بنابر احتیاط مستحب دو سجده سهو به‌جا آورد، بلکه بهتر است برای هر چیزی که در نماز کم یا زیاد کرده دو سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 95: برای انجام دادن دو سجده سهو نیت لازم است و کافی است هنگام سجده بگوید: (بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبیُّ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ)، سپس سر خود را بردارد و بنشیند و مجدداً به سجده رود و ذکر بالا را تکرار کند، سپس سر خود را بردارد و بعد از نشستن تشهد نماز را بخواند و در پایان بگوید: (السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ).
مسأله 96: نمازگزار برای انجام دادن سجده سهو به احتیاط واجب بر چیزی سجده کند که سجده بر آن صحیح است و قسمت‌های هفت‌گانه بدن خود را بر زمین قرار دهد، ولی رعایت کردن سایر شرایط سجده مانند طهارت و روبه‌قبله بودن و غیره لازم نیست.
نماز جماعت ←
→ مبطلات نماز
مسأله 90: اگر نمازگزار در تعداد رکعت‌های نماز شک کند جایز است نماز را قطع نموده و دوباره بخواند اگرچه احتیاط مستحب آن است که اگر شک قابل اصلاح باشد آن را اصلاح نموده و نماز خود را قطع نکند، به تفصیلی که در مسائل آتی خواهد آمد.
مسأله 91: شک‌های نماز دو قسم هستند:
قسم اول: شک‌هایی که نماز را باطل می‌کند مانند شک در رکعت‌های نماز صبح و مغرب، و شک در دو رکعت اول از نمازهای ظهر و عصر و عشا که در این صورت اگر شک نمازگزار پابرجا باشد و به هیچ یک از اطراف شکِ خود احتمال بیشتری ندهد، نماز باطل می‌شود.
قسم دوم: شک‌هایی که قابل اصلاح هستند و به‌واسطه آن نماز صحیح می‌شود، مانند این‌که نمازگزار در تعداد رکعت‌های نمازِ چهار رکعتی شک کند و به هیچ‌یک از اطراف شک خود احتمال بیشتری ندهد، و مهم‌ترین موارد شک‌های این قسم عبارتند از:
1- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم وقرار دادن پیشانی بر سجده‌گاه شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که سه رکعت خوانده است و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده به‌جا آورد.
2- اگر نمازگزار شک بین سه و چهار نماید، در هر جای نماز باشد، باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز مختار است یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته به‌جا آورد.
3- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم، شک بین دو و چهار نماید، باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.
4- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم، شک بین دو و سه و چهار نماید باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و پس از آن دو رکعت نماز احتیاط نشسته به‌جا آورد.
5- اگر نمازگزار بعد از وارد شدن به سجده دوم شک بین چهار و پنج نماید باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 92: نماز احتیاط را باید بلا فاصله بعد از نماز و پیش از انجام دادن یکی از مبطلات آن به‌جا آورد، این نماز به غیر از حمد سوره دیگری ندارد، و قنوت هم ندارد و نمازگزار بنا بر احتیاط واجب باید حمد را آهسته بخواند هرچند در نماز اصلی موظف به قرائت بلند بود.
مسأله 93: اگر نمازگزار از روی غفلت یک سجده را ترک کند به‌طوری که جبران آن در نماز ممکن نباشد در این صورت باید بلافاصله بعد از نماز سجده را قضا نماید، و کسی که تشهدِ نماز را از روی غفلت ترک کند باید بعد از نماز دو سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 94: مواردی که دو سجده سهو واجب می‌شود عبارتند از:
1- در جایی که بین نماز سهواً حرفی بزند ـ بنابر احتیاط واجب ـ.
2- در جایی که نباید سلام نماز را بدهد، سلام بدهد ـ بنابر احتیاط واجب ـ .
3- در صورت شک بین چهار و پنج، همان‌طور که در مسأله 91 بیان شد.
4- اگر نمازگزار بعد از نماز به‌طور اجمالی بداند که در نماز یا چیزی را اشتباهاً کم کرده یا اشتباهاً زیاد کرده، به‌طوری که هیچ‌یک از زیادی یا کمی نماز را باطل نکند، بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو به‌جا آورد.
و هرگاه نمازگزار سهواً در جای نشستن بایستد یا در جای ایستادن بنشیند، بنابر احتیاط مستحب دو سجده سهو به‌جا آورد، بلکه بهتر است برای هر چیزی که در نماز کم یا زیاد کرده دو سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 95: برای انجام دادن دو سجده سهو نیت لازم است و کافی است هنگام سجده بگوید: (بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبیُّ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ)، سپس سر خود را بردارد و بنشیند و مجدداً به سجده رود و ذکر بالا را تکرار کند، سپس سر خود را بردارد و بعد از نشستن تشهد نماز را بخواند و در پایان بگوید: (السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ).
مسأله 96: نمازگزار برای انجام دادن سجده سهو به احتیاط واجب بر چیزی سجده کند که سجده بر آن صحیح است و قسمت‌های هفت‌گانه بدن خود را بر زمین قرار دهد، ولی رعایت کردن سایر شرایط سجده مانند طهارت و روبه‌قبله بودن و غیره لازم نیست.