Məsələ 1: Hər bir müsəlmanın üsuli-dinə əqidəsi bəsirət və dəlil əsasında olmalıdır. Üsuli-dində təqlid edə bilməz. Yəni üsuli-dində ayrı bir şəxsin sözünü, yalnız onun deməsinə etimad edərək qəbul etmək olmaz. Amma haqq İslami əqidələrə yəqini olan bir şəxs onları izhar edirsə, bu əqidəsi bəsirət üzündən olmasa belə, o şəxs müsəlman və mö’min sayılır. Bütün İslam və iman hökmləri ona şamildir. Müsəlman dinin zəruri və qəti olan hökmlərindən başqa, din hökmlərində ya müctəhid olub dini hökmləri çıxara bilməli, ya bir müctəhidə təqlid etməli, ya da öz təklifini (şəri vəzifəsini) düzgün yerinə yetirməsinə yəqin edəcək bir şəkildə ehtiyat yolu ilə əməl etməlidir. Məsələn, müctəhidlərin bəzisi bir əməlin haram olduğunu, digərləri isə haram olmadığını söyləyirlərsə, o əməli etməməlidir. Əgər bir əməli müctəhidlərdən bəzisi vacib, digərləri isə müstəhəb buyururlarsa, onu etməlidir. Deməli, müctəhid olmayan şəxslərin və ehtiyata əməl edə bilməyənlərin bir müctəhidə təqlid etmələri vacibdir.
Məsələ 2: Hökmlərdə təqlid, müctəhidin göstərişlərinə əməl etməkdir. Təqlid ediləcək müctəhid kişi, həddi-büluğa çatmış, ağıllı, on iki imam (ələyhimus-səlam) şiəsi, halalzadə, diri və adil olmalıdır. Adil, vacib olan işləri yerinə yetirib, ona haram olan şeylərdən çəkinən şəxsə deyilir. İnsanın zahirdə yaxşı olması ədalətin nişanəsidir, belə ki, onunla bir yerdə yaşayan camaatdan, qonşulardan və ya onunla əlaqədə olan şəxslərdən soruşduqda, yaxşı bir insan olduğunu təsdiq etsinlər. Ehtiyac duyulan yerdə və ümumi məsələlərdə müctəhidlər arasında hətta müxtəsər olsa belə, fətva ixtilafı olduğu təqdirdə insanın təqlid etdiyi müctəhid ə’ləm olmalıdır. Yəni Allahın hökmlərini dərk etməkdə zəmanəsinin müctəhidlərinin hamısından daha bacarıqlı olmalıdır.
Məsələ 3: Müctəhid və ə’ləm üç yoldan biri ilə tanınır:
1. İnsanın özü yəqin etsin; məsələn, insanın özü elm əhli olub müctəhid və ə’ləmi tanıya bilsin.
2. Müctəhid və ə’ləmi tanıyan iki adil alimin bir şəxsin müctəhid və ya ə’ləm olduğunu təsdiq etmələri ilə; yalnız onlar kimi başqa iki adil alim, bunların sözlərinin əksini söyləməməsi şərti ilə; hətta bir şəxsin müctəhid və ya ə’ləm olmağı, insanın inamı olan mütəxəssis bir şəxsin sözü ilə də sübut oluna bilər.
3. İnsan əqlin qəbul etdiyi yolla bir şəxsin müctəhid və ya ə’ləm olmasına xatircəm olsun. Məsələn, müctəhid və ə’ləmi tanımağa qadir olan və sözlərindən xatircəmlik hasil olan dəstə elm əhlinin bir şəxsin müctəhid və ya ə’ləm olduğunu təsdiq etmələri ilə.
Məsələ 4: Müctəhidin fətvasını, yəni göstərişini əldə etməyin dörd yolu var:
1. Müctəhidin özündən eşitmək.
2. Müctəhidin fətvasını nəql edən iki adil şəxsdən eşitmək.
3. Sözünə inanılmış bir şəxsdən eşitmək.
4. Müctəhidin risaləsində görmək; (risalənin düzlüyünə əmin olmaq şərti ilə).
Məsələ 5: İnsan müctəhidin fətvasının dəyişdiyini yəqin etməyənə qədər, onun risaləsində yazılmış fətvalara əməl edə bilər. Əgər hökmün dəyişdiyinə sadəcə ehtimal versə, axtarış aparmaq lazım deyil.
Məsələ 6: Ə’ləm müctəhidin fətva verdiyi bir məsələdə, o müctəhidin müqəllidi, yəni ona təqlid edən şəxs başqa müctəhidin fətvasına əməl edə bilməz. Amma fətva verməsə və «ehtiyat bu şəkildə əməl etməkdir» deyərsə, məsələn; ehtiyat budur ki, namazın birinci və ikinci rəkətində Həmdi oxuduqdan sonra şəxs bir surə oxumalıdır. Müqəllid ya ehtiyat-vacib deyilən bu ehtiyata əməl etməlidir, yaxud ondan sonrakı mərhələdəki ə’ləmlik dərəcəsini gözləməklə başqa bir müctəhidin fətvasına əməl etməlidir. Belə ki, əgər o müctəhid təkcə Həmdi kifayət bilirsə, buna əsasən surəni tərk edə bilər. Həmçinin ə’ləm müctəhid bir məsələnin üzərində düşünülməli və ya iradlı olduğunu deyərsə, bu da eyni hökmdədir.
Məsələ 7: Ə’ləm müctəhid, bir məsələdə fətvasını verdikdən sonra və ya fətva verməzdən əvvəl o məsələdə ehtiyat edərsə, məsələn; «nəcis bir qab kürr suda bir dəfə yuyularsa, pakdır, amma ehtiyat odur ki, üç dəfə yuyulsun» deyirsə, onun müqəllidi bu ehtiyatı tərk edə bilər və buna ehtiyat-müstəhəb deyilir.
Məsələ 8: Əgər insanın təqlid etdiyi müctəhid dünyadan köçərsə, vəfatından sonra da dirilik hökmünü daşıyır. Buna görə, əgər o, diri olan müctəhiddən ə’ləm imişsə, ehtiyac duyulan məsələlərdə hətta müxtəsər olsa belə, fətva fərqləri olduğu təqdirdə vəfat etmiş müctəhidə təqlid etməkdə baqi qalmalıdır. Amma diri müctəhid ondan ə’ləm olarsa, diri müctəhidə təqlid etməlidir. Əgər onların hansının ə’ləm olması məlum olmasa, yaxud bərabər olsalar, öz əməlini hansı birinin fətvasına uyğun yerinə yetirməkdə ixtiyarlıdır. Amma namazı tamam, ya qəsr qılmaq kimi ixtilaflı hallarda təklifinə ümumi elmi olsa və ya dəlili olsa, ehtiyat-vacibə əsasən hər iki fətvaya riayət etməlidir. Məsələnin əvvəlində qeyd olunan təqliddə əsas məqsəd, müctəhidin fətvasına əməl etmək deyil, müqəllid üçün müəyyən bir müctəhidin fətvalarına əməl etməyə iltizamlı olmasından ibarətdir.
Məsələ 9: Mükəlləfin, öyrənməmək vasitəsi ilə günaha düşməsinə (yəni vacibi tərk etməsinə, yaxud haram iş görməsinə) ehtimal verdiyi məsələləri öyrənməsi lazımdır.
Məsələ 10: İnsan, hökmünü bilmədiyi bir məsələylə qarşılaşarsa, ya ehtiyata əməl etməlidir, ya da deyilmiş şərtlərə əsasən bir müctəhidə təqlid etməlidir. Amma o məsələdə, ə’ləm müctəhidin fətvasını öyrənmək imkanı yoxdursa, növbəti mərhələdə ə’ləmliyə, riayət etməklə qeyri-ə’ləmə təqlid etməyi icazəlidir.
Məsələ 11: Bir şəxs müctəhidin fətvasını başqa şəxsə söyləyərsə, sonradan o müctəhidin fətvası dəyişərsə, ona fətvanın dəyişdiyini xəbər verməyə ehtiyac yoxdur. Amma fətvanı söylədikdən sonra səhv dediyini başa düşsə, onun fətvanı səhv deməsi, o şəxsin şəri vəzifəsinə əks əməl etməsinə səbəb olarsa ehtiyat-lazıma əsasən imkan daxilində o səhvi aradan qaldırmalıdır.
Məsələ 12: Mükəlləf əməllərini bir müddət təqlidsiz yerinə yetirsə, əgər onun əməlləri həqiqətlə, yaxud hal-hazırda onun təqlid edəcəyi müctəhidin fətvasına uyğun olsa, əməlləri düzgün sayılır. Bundan başqa hallarda əgər “qasir cahil” olarsa (yəni məsələni öyrənməkdə səhlənkarlığa yol verməyibsə) və əməldə nöqsan rükn və bu kimi şeylərlə bağlı olmazsa, əməli səhihdir. Həmçinin “müqəssir cahil” də olsa (yəni məsələni öyrənmək və bilməkdə səhlənkarlığa yol veribsə), səhvin baş verdiyi xüsus məsələni hətta üzrsüz və səhlənkarlıq ucbatından bilməməyin belə əməlin batil olmasına səbəb olmadığı hallardan olarsa, məsələn, namazı alçaqdan oxumaq yerinə ucadan oxumaq və ya əksinə edərsə, hökm eynidir. Əgər keçmiş əməllərini necə yerinə yetirildiyin bilməzsə, «Minhacəs-salihin» adlı risalədə qeyd olunan hallar istisna olmaqla səhihliyinə hökm olunur.